Ăn dặm là quá trình đặc biệt của trẻ khi chuyển từ sữa mẹ sang thức ăn cố định. Do đó, mẹ cần lưu ý về rất nhiều vấn đề và việc có một công thức ăn dặm áp dụng cho bé là điều hoàn toàn hợp lý. Để bé ăn dặm một cách khoa học và bài bản, mẹ có thể tham khảo một vài điều về công thức cho bé ăn dặm do Sakura Montessori chia sẻ ngay tại bài viết dưới đây.
Những điều mẹ cần biết khi bắt đầu cho bé ăn dặm
Nếu như mẹ lần đầu cho bé ăn dặm và chưa có nhiều thông tin về thời kỳ này của trẻ, thì những thông tin sau đây chắc chắn là điều mà chúng ta nên tham khảo.
Thời điểm thích hợp cho bé ăn dặm là khi nào
Thời điểm thích hợp để bắt đầu cho bé ăn dặm có thể thay đổi tùy theo sự phát triển cá nhân của bé. Theo các chuyên gia y tế và dinh dưỡng đề xuất nên bắt đầu cho trẻ ăn dặm vào khoảng 6 tháng tuổi. Tuy nhiên, điều quan trọng là chúng ta cần là phải theo dõi các dấu hiệu phát triển của trẻ trước khi bắt đầu ăn dặm. Bé có khả năng ăn dặm khi có đầy đủ các biểu hiện như:
- Bé có khả năng ngồi vững và chắc trên ghế ăn.
- Bé đã biểu hiện sự quan tâm đối với thức ăn khi bạn đang ăn, ví dụ như theo dõi bạn ăn bằng ánh mắt hoặc cử động tay chân.
- Bé đã bắt đầu tự động với thức ăn hoặc đưa tay vào miệng.
- Bé không còn phản ứng nước bọt quá nhiều, điều này có thể xảy ra khi bé đủ lớn để ăn thức ăn cố định.
>>Xem thêm: Giải đáp: Có nên cho trẻ ăn dặm sớm? Chuyên gia dinh dưỡng nói gì
Nên tập cho bé ăn dặm như thế nào ở từng độ tuổi
Quá trình ăn dặm cần được tiến hành bằng cách sử dụng thực phẩm phù hợp với từng độ tuổi, để đảm bảo sự phát triển của bé diễn ra một cách an toàn và lành mạnh. Dưới đây là hướng dẫn tập cho bé ăn dặm theo từng độ tuổi:
Từ 4 – 6 tháng tuổi :
- Bắt đầu với các loại thực phẩm dạ dày như lúa mạch bột, gạo lứt, bột ngũ cốc.
- Cho bé ăn từng muỗng nhỏ và chờ bé trớ thức ăn trước khi đưa muỗng tiếp theo.
- Tránh thêm đường, muối và gia vị vào thức ăn của bé.
Từ 6 – 8 tháng tuổi:
- Bắt đầu đưa thêm thực phẩm dạng rắn, như bánh mì, bánh mì nướng, rau củ như bí ngô, bông cải xanh đã dằm nhuyễn.
- Đưa thực phẩm mới một loại mỗi lần và theo dõi phản ứng của bé để xác định có dấu hiệu dị ứng hay không.
Từ 8 – 12 tháng tuổi:
- Bổ sung thêm các thực phẩm khác như thịt, cá, trứng, sữa chua.
- Đảm bảo thức ăn đủ dưỡng và cân đối, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng nếu cần.
- Khuyến khích bé học cách dùng thìa và chén để tự ăn dặm.
Từ 12 tháng tuổi trở lên:
- Bắt đầu cho bé ăn chung với gia đình.
- Đảm bảo thức ăn của bé có đủ các nhóm thực phẩm, bao gồm rau củ, thịt, cá, trứng, đạm, và tinh bột.
- Hạn chế thức ăn chứa đường và đảm bảo sự cân đối trong chế độ ăn uống của bé.
Trong quá trình tập cho bé ăn dặm, mẹ cần luôn quan tâm đến sự phát triển của bé và tạo ra một môi trường ăn uống tích cực.
Những nguyên tắc mẹ cần tuân thủ khi cho bé ăn dặm
Khi cho bé ăn dặm, có một số nguyên tắc quan trọng mà mẹ cần tuân thủ để đảm bảo bé nhận được một chế độ ăn uống phù hợp. Dưới đây là danh sách các nguyên tắc mẹ nên tuân thủ khi cho bé ăn dặm:
- Tuân theo lịch trình phát triển của bé: Bắt đầu ăn dặm khi bé đã đủ tuổi và có các dấu hiệu chuẩn bị cho ăn dặm như khả năng ngồi ổn định và khả năng nuốt. Thường thì 6 tháng là thời điểm phù hợp, nhưng mẹ cần tham khảo ý kiến từ bác sĩ và chuyên gia.
- Đưa thực phẩm dạng rắn dần dần: Bắt đầu với các thức ăn dạng lỏng và dần chuyển sang thực phẩm dạng rắn khi bé quen dần với ăn dặm. Điều này giúp bé thích nghi và tránh nguy cơ sặc hay nghẹn ăn.
- Sử dụng thực phẩm tươi: Mẹ hãy ưu tiên sử dụng các loại thực phẩm tự nhiên thay vì thực phẩm chế biến sẵn. Luôn lựa chọn trái cây, rau củ, thịt, cá, trứng và ngũ cốc nguyên hạt để đảm bảo bé nhận được chất dinh dưỡng tốt nhất.
- Thận trọng với thực phẩm gây dị ứng: Giới thiệu từng loại thực phẩm mới cho bé và luôn theo dõi phản ứng của bé sau khi ăn. Một số thực phẩm như đậu nành, hạt lanh, trứng, và hải sản có thể gây dị ứng, vì vậy hãy đảm bảo bé không có dấu hiệu dị ứng trước khi tiếp tục đưa vào chế độ ăn uống.
- Không thêm đường và gia vị: Tránh thêm đường, muối, và gia vị vào thức ăn của bé trong giai đoạn đầu. Trẻ em cần thời gian để làm quen với hương vị tự nhiên của thực phẩm.
- Khuyến khích bé tự ăn: Hãy khuyến khích bé tự ăn dặm bằng thìa và chén bé để phát triển kỹ năng ăn uống và độc lập.
- Cung cấp chế độ ăn uống cân đối: Đảm bảo bé nhận đủ các loại thực phẩm như rau củ, thịt, cá, trứng, đạm, tinh bột và các loại vitamin và khoáng chất cần thiết.
- Hydrat hóa cho bé: Đảm bảo rằng bé được cung cấp đủ nước, đặc biệt sau khi ăn dặm.
- Sử dụng thức ăn hợp vệ sinh: Đảm bảo rằng thức ăn và dụng cụ ăn dặm luôn sạch sẽ và được bảo quản đúng cách để tránh việc nhiễm khuẩn.
- Thời gian cho bữa ăn: Hãy tạo môi trường yên tĩnh và không gian thoải mái cho bé khi ăn dặm, giúp bé tập trung vào việc ăn, tránh để bữa ăn kéo dài.
- Theo dõi sự phát triển của bé: Thường xuyên theo dõi sự phát triển và sự phản ứng của bé đối với thức ăn để đảm bảo rằng bé đang phát triển một cách lành mạnh và không có vấn đề gì về sức khỏe.
Những chất dinh dưỡng quan trọng cần có quá trình ăn dặm của bé
Trong quá trình ăn dặm của bé, có một số chất dinh dưỡng quan trọng mà mẹ cần áp dụng để tạo nên công thức nấu đồ ăn dặm cho bé giúp trẻ phát triển khỏe mạnh. Dưới đây là một số chất dinh dưỡng quan trọng cần có trong chế độ ăn dặm của bé:
- Chất đạm (Protein): Protein cần thiết để xây dựng và sửa chữa cơ bắp, mô tế bào, và làm việc chung cho sự phát triển của bé. Thức ăn chứa protein bao gồm sữa mẹ hoặc công thức sữa, thịt, cá, đậu, và trứng.
- Carbohydrate: Carbohydrate là nguồn năng lượng chính cho bé. Thức ăn như lúa mì, gạo, bánh mỳ, và bột ngũ cốc là nguồn cung cấp carbohydrate tốt cho bé.
- Chất béo: Chất béo làm nhiệm vụ cung cấp năng lượng, hỗ trợ sự phát triển của não, và hấp thụ các loại vitamin dạng tan trong chất béo. Dầu cá, dầu thực vật, và mỡ động vật là một trong số những nguồn chất béo quan trọng mà mẹ có thể bổ sung cho bé.
- Vitamin và khoáng chất: Vitamin và khoáng chất đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức kháng cơ thể, sự phát triển của xương, răng và các chức năng sinh hoạt khác. Các thức ăn có nhiều vitamin và khoáng chất bao gồm trái cây, rau cải, hạt và thức ăn chế biến từ động vật.
- Sắt: Sắt là một khoáng chất quan trọng giúp cung cấp oxy cho cơ thể và hỗ trợ sự phát triển của hồng cầu. Thức ăn như thịt, gan, bánh mì lúa mạch, và cà rốt có chứa sắt.
- Canxi: Canxi làm việc xây dựng xương và răng cho bé. Trong đó, sữa mẹ hoặc công thức sữa hay sữa chua sẽ là nguồn canxi tốt cho bé.
- Chất xơ: Một lượng nhỏ chất xơ trong chế độ ăn dặm của bé giúp duy trì hệ tiêu hóa khỏe mạnh. Thức ăn như rau xanh, trái cây, và ngũ cốc nguyên hạt chứa nhiều chất xơ.
- Nước: Đảm bảo bé được cung cấp đủ nước để giữ cho cơ thể luôn được cân bằng nước.
Hãy chắc chắn rằng chế độ ăn dặm của bé đa dạng và bao gồm các nguồn thực phẩm từ tất cả các nhóm chất dinh dưỡng trên để đảm bảo bé có sự phát triển khỏe mạnh và cân đối.
Menu các bữa ăn dặm cho bé chia theo từng tháng tuổi
Tùy vào từng thời điểm mà loại thức ăn và lượng thức ăn cần bổ sung cho bé sẽ khác nhau. Vậy bé có thể ăn được những loại thực phẩm nào, mẹ hãy xem lời giải đáp ngay sau đây.
Hướng dẫn chọn và làm đồ ăn dặm cho bé 6 tháng
Bữa ăn dặm đầu tiên thường sẽ bắt đầu khi bé khoảng 6 tháng tuổi. Ở thời điểm này, thức ăn cần phải được chuẩn bị cẩn thận và đảm bảo bé dễ ăn, dễ hấp thụ.
Phương pháp ăn dặm
- Làm sạch: Trước khi bắt đầu, hãy đảm bảo rằng tay của mẹ cũng như các dụng cụ, bát đĩa và muỗng đều sạch sẽ để tránh việc truyền nhiễm vi khuẩn cho bé.
- Lựa chọn thực phẩm: Bắt đầu cho bé ăn dặm với các loại thức ăn dặm mềm hoặc loãng, dễ dàng tiêu hóa như bột lúa mạch, bột gạo lứt, bột khoai tây, bột cà rốt, bột bí ngô, hoặc bột bắp. Mẹ cũng có thể sử dụng thức ăn dặm tự nhiên như bơ, chuối, hoặc lựu nếu muốn.
- Nấu chín: Đảm bảo rằng thức ăn đã chín kỹ và mềm trước khi cho bé ăn. Mẹ có thể hấp, nấu chín hoặc sử dụng lò vi sóng để nấu thức ăn cho bé.
- Thực hiện lưu ý: Đặt bé trong tư thế thoải mái, và sử dụng muỗng nhỏ và mềm để cho bé ăn dặm. Hãy kiên nhẫn với bé và cho bé thời gian thích nghi với cảm giác mới.
Menu ăn dặm cho bé 6 tháng
- Buổi sáng
Sữa mẹ hoặc sữa công thức: Đối với bé 6-7 tháng, sữa vẫn còn là nguồn dinh dưỡng chính. Hãy cho bé bú sữa mẹ hoặc sữa công thức vào buổi sáng.
- Buổi trưa
Thức ăn chính: Bắt đầu với các loại thức ăn dặm như bột lúa mạch, bột gạo lứt, bột khoai tây, bột cà rốt, bột bí ngô, hoặc bột bắp nhưng luôn đảm bảo thức ăn đã chín kỹ và mềm mịn. Mẹ có thể pha thức ăn với sữa mẹ hoặc sữa công thức để làm cho thức ăn thêm ngon và dinh dưỡng.
Thức ăn bổ sung: Thử cho bé ăn một chút thức ăn bổ sung như bơ, chuối, lựu, hành tây nghiền nhuyễn hoặc hạt lanh nghiền nhuyễn. Những loại thức ăn này có thể cung cấp thêm dinh dưỡng cho bé.
- Buổi chiều
Sữa mẹ hoặc sữa công thức: Bé có thể cần sữa vào buổi chiều để đảm bảo đủ lượng dinh dưỡng trong ngày.
- Buổi tối
Thức ăn chính: Làm cho bé một bữa ăn dặm khác, có thể là một loại thức ăn khác so với buổi trưa. Mẹ hãy đa dạng hóa thực phẩm để bé nhận được đủ dinh dưỡng.
Bữa ăn dặm cho bé 7-8 tháng
Bữa ăn dặm cho bé từ 7-8 tháng tuổi là giai đoạn quan trọng trong việc chuyển từ sữa mẹ hoặc sữa công thức sang ăn đồ ăn rắn dần dần. Dưới đây là một số gợi ý về các loại thực phẩm mà mẹ có thể cung cấp cho bé 7-8 tháng tuổi:
Các loại thực phẩm
- Các loại rau:
Bắt đầu cho bé ăn bằng các loại rau củ như bí ngô, cà rốt, khoai tây, bông cải xanh, cải bó xôi, đậu hủ, và lúa mạch. Hấp hoặc nấu chín nhẹ thực phẩm trước khi nghiền nhuyễn hoặc cắt nhỏ. Mẹ cần đảm bảo loại rau đã nấu mềm và dễ tiêu hóa để tránh nguy cơ nghẹn.
- Các loại trái cây
Cho bé thử các loại trái cây như chuối, lê, táo, lê, đào, và lựu. Mẹ hãy loại bỏ hạt và cắt thành miếng nhỏ hoặc nghiền nhuyễn cho bé ăn, đảm bảo rằng trái cây đã chín đều và không bị cứng quá.
- Lúa mạch
Thời điểm 7 – 8 tháng, mẹ có thể bắt đầu cung cấp các sản phẩm lúa mạch rắn hơn như bánh mì lúa mạch, bún mì, hoặc bánh quy lúa mạch (không đường và không muối). Để chế biến, mẹ hãy cắt thành miếng nhỏ hoặc ngâm trong sữa công thức/sữa mẹ để thực phẩm được mềm trước khi cho bé ăn.
- Các loại thịt
Bắt đầu giới thiệu thịt như gà, thịt bò, hoặc lợn vào khẩu phần của bé. Nấu chín hoàn toàn và nghiền nhuyễn hoặc cắt nhỏ trước khi cho bé ăn giúp trẻ dễ dàng tiêu hóa.
- Sữa
Vẫn tiếp tục cho bé uống sữa mẹ hoặc sữa công thức, nhưng số lượng có thể giảm dần khi bé ăn nhiều thực phẩm rắn hơn.
Menu ăn dặm cho bé 7-8 tháng
- Buổi sáng:
Thức ăn chính: Bánh mì lúa mạch hoặc bánh mì nguyên hạt (nhấn nhá bột bánh mì để mềm hơn) hoặc bột ngũ cốc không đường pha với sữa mẹ hoặc sữa công thức.
Thức ăn bổ sung: Khoảng 1/4 – 1/2 trái chuối nghiền nhuyễn hoặc ăn một chút bơ.
- Bữa trưa:
Thức ăn chính: Thử với các loại thức ăn dặm mới như bột cà rốt, bột bí ngô, bột khoai tây, bột bắp, bột bông cải xanh, hoặc thức ăn từ hạt lúa mạch đậu nành (nếu bé không có dấu hiệu dị ứng đậu nành). Hãy thay đổi thức ăn hàng ngày để bé được trải nghiệm nhiều hương vị khác nhau.
Thức ăn bổ sung: Thử với thịt nạc như gà hoặc thịt bò (hấp hoặc nấu chín rồi nghiền nhuyễn), cá (nấu chín, lấy ra xương và nghiền nhuyễn), hoặc lòng đỏ trứng gà nấu chín và nghiền nhuyễn.
- Buổi chiều:
Thức ăn chính: Mẹ có thể tiếp tục cho bé ăn các loại thức ăn dặm đã thử vào buổi trưa hoặc thử thức ăn mới nếu bé chưa từng thử.
Thức ăn bổ sung: Khoảng 1/4 – 1/2 trái lựu nghiền nhuyễn hoặc nấu chín mềm, hoặc một chút bơ.
Bữa ăn dặm cho bé trên 8 tháng
Khi bé trên 8 tháng tuổi, mẹ có thể mở rộng thực đơn của bé và cho bé thử nhiều loại thực phẩm khác nhau để đảm bảo bé có một chế độ ăn đa dạng và cung cấp đủ dinh dưỡng. Ngoài ra, mẹ cũng nên bắt đầu khuyến khích bé tự ăn bằng muỗng hoặc cốc ăn dặm. Điều này sẽ giúp trẻ tự lập trong việc ăn uống và hình thành thói quen tốt cho sau này. Menu ăn dặm mà mẹ có thể tham khảo cho bé trên 8 tháng như sau:
Buổi sáng
- Thức ăn chính: Bạn có thể cho bé ăn bữa sáng giống như người lớn. Các lựa chọn bao gồm bánh mì nướng, bánh mì sandwich với hành tây, cà chua, thịt nạc, trứng gà nấu mềm, hoặc bột ngũ cốc không đường pha với sữa mẹ hoặc sữa công thức.
- Thức ăn bổ sung: Hoặc là một phần trái cây như chuối, lựu, trái táo nghiền nhuyễn, hoặc bạn có thể cho bé uống nước trái cây tươi.
Bữa trưa
- Thức ăn chính: Đảm bảo bé tiếp tục thử nghiệm với nhiều loại thức ăn dặm khác nhau, bao gồm các loại rau củ, thực phẩm từ động vật như thịt nạc, cá, và thêm sự đa dạng từ các loại bột ngũ cốc khác nhau.
- Thức ăn bổ sung: Một chút trái cây hoặc nước trái cây tự nhiên.
Buổi chiều
- Thức ăn chính: Tương tự như bữa trưa, bạn có thể cho bé thử các món ăn dặm khác, có thể là một loại thức ăn đã thử vào buổi trưa hoặc thử thức ăn mới.
- Thức ăn bổ sung: Mẹ có thể bổ sung thêm cho trẻ các loại trái cây. Thêm một chút sữa mẹ hoặc sữa công thức nếu cần thiết.
Trên đây là những điều mà mẹ cần lưu ý khi xây dựng công thức cho bé ăn dặm. Mỗi trẻ sẽ là một cá thể khác nhau và sẽ có các đặc điểm ăn dặm khác nhau. Do đó, Sakura Montessori khuyến khích cha mẹ, hãy tham vấn ý kiến từ các chuyên gia hoặc bác sĩ để có được hướng đi đúng đắn trong quá trình cho bé ăn dặm.
