Khi nói về dạy con kỹ năng sống tự lập, Hot Mom Phan Hồ Điệp cho biết: “Một em bé tự lập sẽ luôn trưởng thành, tự tin vào khả năng của bản thân, luôn vui vẻ và “tròn đầy” kỹ năng để hội nhập, kết nối toàn cầu. Các em sẽ là “trái ngọt” ba mẹ sẽ nhận được nếu biết cách ươm mầm và vun trồng”. Trải qua nghiên cứu tâm lý và sự phát triển của trẻ, nhà giáo dục người Ý Maria Montessori cũng luôn khuyến khích ba mẹ tận dụng thời điểm 6 năm đầu đời để rèn cho trẻ tính tự lập theo tinh thần phương pháp Montessori.
Tuy nhiên, không phải ba mẹ nào cũng thấu hiểu điều đó. Bài viết dưới đây sẽ mang tới cho ba mẹ 5 bước dạy con kỹ năng sống tự lập hiệu quả.
Tự lập là gì? Những lợi ích của việc dạy trẻ tự lập
1. Như thế nào là một đứa trẻ tự lập?
Tự lập là một trong những kỹ năng quan trọng mà bất cứ ba mẹ nào cũng mong muốn dạy thành công cho trẻ. Đứa trẻ tự lập là đứa trẻ có khả năng tự mình làm mọi việc. Bé không ỷ lại, dựa dẫm hay nhờ đến sự giúp đỡ của người lớn.
Tự lập còn giúp trẻ phát triển về tư duy, suy nghĩ và hành động. Trẻ biết các lập kế hoạch cho mọi công việc từ học tập, các công việc trong cuộc sống và thực hiện tốt kế hoạch đó. Trẻ có thể tự di trên đôi chân của mình trở nên chín chắn và trưởng thành hơn.
Những em bé tự lập sớm sẽ hiểu chuyện và ngoan ngoãn hơn rất nhiều so với những em được nuông chiều quá mức. Việc để con em tự lập không phải là bỏ bê, không quan tâm mà chính là đang tạo được cho bé tiền đề tốt nhất ngay từ những năm đầu đời. Ba mẹ hãy thử nhìn xem các con của trường mầm non Sakura Montessori rất tự lập và đáng yêu phải không!
Tự lập là kết quả của một quá trình rèn luyện, học hỏi không ngừng, không phải sử tự nhiên sinh ra là có. Trẻ nên được rèn luyện tính tự lập từ nhỏ bằng cách để cho trẻ tự thực hiện những công việc phù hợp với lứa tuổi.
Những đứa trẻ tự lập sẽ biết tự phục vụ bản thân như tự mặc quần áo, ăn uống, vệ sinh cá nhân… Cao hơn nữa trẻ có thể giúp đỡ bố mẹ những công việc nhà như quét nhà, lau bàn ghế, nhặt rau, nấu cơm…Trẻ không còn mèo nheo đòi được phục vụ, không chống đối khi được giao việc.
Trong học tập trẻ chú ý lắng nghe bài trên lớp, thực hiện theo hướng dẫn của thầy cô. Về nhà bé tự giác học tập theo chương trình học, làm bài tập được giao. Trẻ có khả năng tự tìm tòi, học hỏi và nghiên cứu các vấn đề có liên quan, mở rộng tri thức. Từ đó tạo đà cho sử phát triển một cách toàn diện về tri thức, trí tuệ và kỹ năng của mình.
2. Những lợi ích của việc dạy trẻ tự lập từ sớm
Nhiều nghiên cứu khoa học chứng minh rằng, đứa trẻ biết tự lập từ sớm sẽ nhận được nhiều lợi ích quý báu:
- Trẻ tự tin, mạnh mẽ hơn
Trẻ tự lập tực thực hiện nhiều việc như tự phục vụ bản thân, tự sắp xếp việc học, giúp đỡ những người xung quanh. Thông qua những hoạt động thực tế trẻ tự tìm ra giải pháp cho các vấn đề phát sinh và giải quyết một cách thỏa đáng. Từ đó con cảm thấy tự tin vào bản thân.
Bên cạnh đó, mỗi khi hoàn thành một việc, con sẽ tự tích lũy được những kinh nghiệm hay cho mình. Phát triển khả năng xử lý các vấn đề khác nảy sinh trong học tập hay cuộc sống. Để từ 1 đứa trẻ non nớt, con trở nên mạnh mẽ hơn, tự tin hơn vững bước vào đời.
- Trẻ quyết đoán và tự chịu trách nhiệm
Trẻ tự lập từ sớm hiểu được công việc của mình, biết tự chịu trách nhiệm trước mọi việc mình làm. Từ đó con biết nhìn nhận mọi việc có chiều sâu tư duy, biết tự chủ, quyết đoán.
Khi có kinh nghiệm, người khác khó để điều khiển, trẻ không chịu tác động hay bị lôi kéo bởi người khác. Khi lớn lên con sẽ kiên định với mục đích sống tốt đẹp và dễ dàng gặt hái được thành công.
- Trẻ thích nghi tốt với môi trường sống
Những đứa trẻ tự lập có khả năng tự chăm sóc cho bản thân, tự lập kế hoạch cho mọi công việc nên bé dễ thích nghi với môi trường sống mới. Ba mẹ sẽ không cần lo lắng khi con phải chuyển lớp, chuyển cấp hay gia đình chuyển đến một nơi sống mới.
Thậm chí ngay cả khi phải đi đến những nơi không có ba mẹ, người thân con hoàn toàn có thể hòa nhập. Khác hoàn toàn với trẻ không có tính tự lập, nhút nhát, thiếu tự tin luôn cảm thấy sợ hãi khi bước ra khỏi vùng an toàn có ba mẹ bảo bọc.
Một số nguyên tắc dạy con tự lập ba mẹ nên biết
Để trang bị cho con kỹ năng sống tự lập hiệu quả, ba mẹ nên có những “bí kíp” nuôi dạy đúng cách. Một số nguyên tắc dưới đây sẽ giúp ba mẹ có những thành quả bất ngờ nếu áp dụng cho dạy trẻ.
- Trở thành hình mẫu tự lập để con học tập
Khi trẻ ở giai đoạn đầu đời, sử học của con bắt đầu bằng việc bắt chước các hành động xung quanh. Để dạy con tự lập ba mẹ phải trở thành hình mẫu đầu tiên để con học theo. Là tấm gương sáng, giúp con hình thành thói quen tốt ngay từ nhỏ. Đồng thời con sẽ luôn ngưỡng mộ, nể phục và nghe lời.
- Để cho trẻ có không gian tự do
Trẻ ở tuổi nào cũng nên không gian riêng tư cho bản thân và ba mẹ nên tôn trọng điều đó. Cho con không gian tự do trong khuôn khổ là cách thể hiện sự tôn trọng con và bố mẹ vẫn yên tâm vì con phát triển an toàn.
- Nuôi dạy con bằng sử động viên, khích lệ, nhẹ nhàng và tử tế
Hãy tránh xa những lời quát mắng hay đòn roi vì nó dễ dẫn đến việc trẻ có ác cảm với ba mẹ. Thậm chí học theo cách thể hiện sự bực tức, mất kiểm soát với người xung quanh. Hãy dùng những lời khen ngợi, động viên, khích lệ trẻ khi con hoàn thành nhiệm vụ. Đối với những hành động sai trái ba mẹ có thể chọn những hình thức xử phạt phù hợp, đủ sức răn đe để con nhận ra lỗi sai.
- Sớm tập cho con tính kỷ luật
Tính kỷ luật không chỉ giúp trẻ sống tự lập mà nó còn là đức tính mà người thành công nào cũng có. Hãy nuôi dưỡng ý thức kỷ luật, tự giác cho con càng sớm càng tốt. Để con có khả năng tự chủ ngay cả với những việc làm nhỏ nhất.
- Giúp con nhận ra bài học quý giá sau mỗi lần mắc lỗi
Đừng đánh giá, so sánh con với trẻ khác trong mỗi lần sai lầm. Ba mẹ cần xác định rõ, trẻ nhỏ vẫn còn non nớt, trong nhiều trường hợp con không thể nhận định được hành động không đúng của mình. Ba mẹ giúp con nhận ra sai lầm để sau này không còn mắc phải, giải tỏa cảm xúc tiêu cực trở nên thoải mái, vui tươi. Đồng thời con tự nhận ra bài học quý giá cho bản thân và rút kinh nghiệm ngay cả ở trong tình huống khác.
- Kiên nhẫn trong quá trình nuôi dạy con
Nuôi dạy con là hành trình dài và hành trình đó có vô vàn những điều không thuận lợi. Nhất định ba mẹ nên kiên nhẫn, tin tưởng vào sự thay đổi tích cực của trẻ. Những lúc quá áp lực hay mệt mỏi, ba mẹ hãy dành cho mình 1 khoảng nghỉ ngơi để tái tạo năng lượng. Hãy nghĩ đến những điều tốt đẹp mà trẻ có thể nhận được sau hành trình này để có động lực tiếp tục con đường đồng hành cùng con yêu.
5 bước dạy con kỹ năng sống tự lập theo tinh thần Montessori
Trẻ tự lập, tự chủ trong nhiều công việc và ngày càng thành thạo hơn là mong muốn của các bậc phụ huynh. Để sớm giúp con hình thành khả năng tự lập ba mẹ cần hướng dẫn cho trẻ càng sớm càng tốt. 5 bước dạy con tự lập theo tinh thần Montessori dưới đây sẽ giúp ích cho quá trình này.
1. Dạy con kỹ năng sống tự lập cơ bản trong cuộc sống
Liên tục làm việc với trẻ trong thời gian dài, tiến sĩ Maria Montessori chỉ ra rằng “Mỗi đứa trẻ sinh ra đều có khả năng tự học tuyệt vời”. Trẻ có thể học hỏi và bắt chước rất nhanh những điều chúng nhìn thấy và được giáo dục như miếng bọt biển thấm hút nước. Vì vậy, ngay từ khi trẻ 2 tuổi, ba mẹ có thể dạy con kỹ năng sống tự lập cơ bản trong cuộc sống hàng ngày.
- Kỹ năng giữ vệ sinh
Để có một em bé tự lập, trước hết dạy cho em biết cách giữ vệ sinh cá nhân và môi trường xung quanh. Hãy bắt đầu bằng việc tạo thói quen cho trẻ thông qua việc để trẻ quan sát những hành động ba mẹ làm. Ví dụ: Ba mẹ nên bỏ rác đúng nơi quy định, lau bàn khi đổ nước, cho quần áo bẩn vào máy giặt, dọn đồ sau khi bày ra nhà,… Theo đó, sau khi thấy ba mẹ làm vậy, trẻ rất dễ học theo và có thể tự mình làm mọi thứ.
- Kỹ năng tự chăm sóc bản thân
Là một người mẹ đã nuôi dạy con thành công theo phương pháp Montessori, Hot Mom Phan Hồ Điệp cho biết “Ở lứa tuổi từ 3 đến 6, trẻ đã có thể tự mình thực hiện một số hoạt động chăm sóc bản thân như tự thay quần áo, tự đi giày, tự đánh răng, tự treo quần áo,… Các kỹ năng phát triển theo cấp độ tăng dần, từ dễ đến khó. Điều quan trọng là ba mẹ dành thời gian hỗ trợ, hướng dẫn, đưa ra những lời gợi ý, mời gọi trẻ tự làm”.
Khi áp dụng dạy con kỹ năng tự lập theo phương pháp Montessori tại nhà, ba mẹ cũng cần chuẩn bị một môi trường sẵn sàng cho sự tự chăm sóc của trẻ. Ba mẹ có thể sắp xếp hoặc đặt để đồ dùng, thiết bị trong gia đình như giá để giày, móc treo quần áo, chậu rửa mặt,… vừa tầm với trẻ nhằm giảm bớt độ khó khi trẻ thực hiện các hoạt động cá nhân.
Ví dụ đối với việc đi giày của trẻ, hãy bắt đầu dạy trẻ cách đi giày theo cấp độ từ dễ đến khó. Từ những đôi giày chỉ cần xỏ chân vào đến những đôi giày dính và cuối cùng là đôi giày dây, trẻ sẽ học được cách thích nghi và biết tự mình đi giày một cách nhanh gọn nhất.
- Kỹ năng giúp đỡ người khác
Ở giai đoạn 2 đến 6 tuổi, ba mẹ có thể dạy cho trẻ hiểu giúp đỡ người khác là một việc tốt. Trẻ cũng có thể thực hiện điều đó từ chính những hành động nhỏ của các con như bày bàn ăn, rửa rau củ quả, phụ ba mẹ xách đồ đạc nhẹ, tưới nước và chăm sóc cây,… Khi ba mẹ để trẻ giúp đỡ mình chính là lúc trẻ cảm thấy bản thân mình hữu ích, luôn được ba mẹ công nhận và tự hào. Từ đó, chính các bậc phụ huynh đã trở thành người khơi gợi tinh thần tự lập ở mỗi trẻ.
2. Tạo môi trường gần gũi, an toàn để trẻ phát huy tính tự lập của bản thân
Một trong những bí quyết dạy con kỹ năng sống tự lập chính là tạo môi trường gần gũi, an toàn giúp con phát huy tính tự lập của bản thân. Bởi bất cứ đứa trẻ nào cũng có năng lực tự lập, chỉ cần ba mẹ khuyến khích và cho con cơ hội được thực hiện những điều con có thể. Và việc tạo môi trường gần gũi, an toàn cho trẻ chính là một trong những điều kiện giúp trẻ phát huy tính tự lập của mình.
Tại gia đình, dạy trẻ tự lập theo phương pháp Montessori sẽ bắt đầu từ việc xây dựng không gian ngăn nắp, trật tự. Ba mẹ hãy tận dụng các đồ dùng bằng gỗ tự nhiên, lành tính để hạn chế tối đa sự nguy hiểm cho trẻ khi va chạm. Đặc biệt, cũng trong ngôi nhà của mình, ba mẹ có thể phân chia rõ ràng các khu vực không gian để trẻ biết đâu là góc chơi tự do, đâu là nhà bếp, đâu là phòng khách,…
Mọi sự quy định luôn đi cùng các nguyên tắc có kế hoạch và có tổ chức nhất. Và người lớn chính là người làm gương cho trẻ về vấn đề thực hiện nguyên tắc đó. Ví dụ bữa sáng sẽ ăn ở đâu, vào lúc nào, giày dép phải đặt ở đâu, quần áo phơi khô phải gấp gọn gàng hoặc treo lên như thế nào…, ba mẹ đều nên nói cho trẻ biết và hiểu. Qua đó, bản thân các bạn nhỏ sẽ ý thức được những công việc, hoạt động mà chúng có thể làm khi không có ba mẹ ở bên.
3. Xây dựng bảng phân công việc nhà cho từng thành viên trong gia đình
Theo quan niệm truyền thống, các bậc ba mẹ thường cho rằng người lớn nên làm giúp trẻ mọi công việc từ những điều nhỏ nhặt nhất. Nhưng trong giáo dục trẻ bằng phương pháp Montessori, sự tự lập của trẻ được phát huy cao độ cũng từ chính những công việc đơn giản, nhỏ bé. Montessori dành riêng một lĩnh vực mang tên Thực hành cuộc sống để dạy trẻ cách thức làm việc. Từ việc lau bàn ghế, rửa chén, làm bếp,… tất cả đều được “gói gọn” trong những hoạt động thực hành sinh động, tỉ mỉ và chỉn chu với những giáo cụ chân thực và cụ thể.
Và để áp dụng đúng tinh thần Montessori trong dạy con tự lập, ba mẹ hãy xây dựng bảng phân công việc nhà cho từng thành viên trong gia đình. Ở đó, người lớn sẽ quy định rõ đâu là công việc của bản thân, đâu là công việc của trẻ. Việc cho trẻ tham gia vun đắp tổ ấm sẽ khiến các con cảm thấy vui vẻ và hãnh diện, tự hào hơn vì là một thành viên có ích trong gia đình.
“Trong giai đoạn từ 2 đến 3 tuổi, ba mẹ nên phân việc dọn cơm, quét góc nhỏ cho bé, lau góc bàn ăn. Lên 4 đến 5 tuổi, hãy để bé chủ động làm những công việc như lui chùi đồ, gấp khăn ăn, bày bàn ăn, lau bát đĩa,… Trên 5 tuổi, ba mẹ có thể khơi gợi bé thực hiện các công việc nhà phức tạp hơn như phụ giúp mẹ nấu ăn, quét nhà góc rộng, chăm em,… Đặc biệt, ba mẹ cũng có thể ứng dụng của Montessori khi sử dụng nước để dạy con làm việc nhà như cho bé phụ rửa hoa quả, xếp và phân loại các loại rau củ quả,… Bởi trẻ rất thích “chơi” chơi cùng với nước.”
– Hot Mom Phan Hồ Điệp cho hay-
4. Giảm nhẹ yêu cầu, khuyến khích con trong suốt quá trình làm việc
Giai đoạn từ 0 đến 6 tuổi vốn là giai đoạn “cực kỳ” nhạy cảm ở trẻ. Những đứa trẻ non nớt và rất dễ tổn thương. Vì vậy, người lớn nên hạn chế tối đa sự áp đặt và yêu cầu của bản thân đối với công việc trẻ làm. Đôi khi, dù vô tình nhưng những lời chê bai, những thái độ cau mày, nhăn mặt của ba mẹ khi con làm sai cũng đủ để khiến trẻ cảm thấy buồn rầu và chán nản. Thay vào đó, hãy khích lệ con bằng những lời động viên và ghi nhận thành quả chúng đạt được.
Việc tạo động lực cho con trong suốt quá trình làm việc không chỉ giúp trẻ hình thành những thói quen tốt, luôn biết cố gắng, nỗ lực để đạt được thành tựu mà còn hạn chế tối đa những suy nghĩ tiêu cực, tổn thương ở trẻ.
5. Bản thân ba mẹ phải là người bản lĩnh và hiểu biết
Những quan niệm về dạy con tự lập luôn khác nhau ở mỗi giai đoạn. Người lớn không thể duy trì hay cổ xúy cho tư tưởng bao bọc con cái quá mức từ thời xa xưa. Thay vào đó, trong hành trình dạy con tự lập, bản thân ba mẹ cũng phải là những người hiểu biết và bản lĩnh. Hiểu biết khi lựa chọn đúng phương pháp dạy con để phát huy tinh thần tự lập của trẻ từ khi còn nhỏ. Bản lĩnh nằm ở chỗ không dao động trước những quan niệm cũ kỹ, đùm bọc con vô độ.
Hãy kiên nhẫn chờ đợi con thực hiện, hãy để con được tự làm những công việc theo khả năng. Và trong suốt quá trình cùng con tự lập, dành thời gian đặc biệt cho con để lắng nghe lời nói, hành động của con cũng là cách giúp ba mẹ thấu hiểu, hỗ trợ và gắn kết cùng con trong từng cách xử lý, giải quyết vấn đề theo hướng tích cực.
Những điều tinh tế trong môi trường được chuẩn bị sẵn sàng sẽ chính là “cái nôi” nuôi dưỡng tinh thần tự lập ở mỗi đứa trẻ. Và ba mẹ chính là những người tạo nên mọi điều đặc biệt như vậy trong tuổi thơ của con. Với các ba mẹ, hành trình dạy con tự lập theo phương pháp Montessori vốn không dễ dàng nhưng nếu biết kiên trì và áp dụng đúng phương pháp giáo dục trẻ, ba mẹ chắc chắn sẽ có những em bé tự lập, tự giác, chủ động sáng tạo và trưởng thành trong hạnh phúc.
- Kỹ năng sống: Dạy trẻ kỹ năng tự chăm sóc bản thân
- Dạy kỹ năng sống cho trẻ mầm non vào dịp Tết theo cách các bà mẹ châu Á
- Dạy trẻ kỹ năng sống: 5 nguyên tắc giao tiếp hiệu quả mà ba mẹ cần dạy cho trẻ
- Các nhóm kỹ năng sống cho trẻ mầm non mà ba mẹ cần biết
- Bốn bước chinh phục sự hợp tác của con mà ba mẹ cần biết
