Nuôi dưỡng ý thức tôn trọng bản thân, tôn trọng mọi người cho trẻ ngay trong giai đoạn Mầm non sẽ tạo nền tảng vững chắc để hình thành tư duy giáo dục về sự tôn trọng của trẻ sau này. Tự nhiên sẽ không còn hiện tượng con cái không tôn trọng ba mẹ, trẻ không tôn trọng người xung quanh hay bản thân trẻ không tôn trọng chính mình.
Đó là những chia sẻ của các giáo viên Montessori Quốc tế tại Hệ thống Trường Mầm non Sakura Montessori khi được hỏi về vấn đề nuôi dưỡng sự tôn trọng ở trẻ trong giai đoạn mầm non.
Tôn trọng là gì?
Tôn trọng là việc đánh giá đúng mực, coi trọng danh dự, lợi ích và phẩm giá của những người xung quanh, qua đó thể hiện lối sống văn hóa của mỗi người. Tôn trọng là việc nhận ra, coi trọng giá trị, không bình phẩm chê bai người khác.
Một trong 12 giá trị sống được đưa ra bởi Unesco là giá trị tôn trọng. Mỗi cá nhân sinh ra trên đời vốn đã có giá trị và có quyền được sống với sự tôn trọng. Tôn trọng chính mình là việc chấp nhận con người thật, tin tưởng chính mình, nhận ra và khắc phục các khuyết điểm, rèn luyện ưu điểm. Cuộc sống sẽ trở nên tích cực, trọn vẹn và chúng ta tìm thấy nhiều niềm vui, hạnh phúc.
Người lớn nuôi dưỡng sự tôn trọng trẻ ở giai đoạn mầm non
Bố mẹ rất khó để giải thích thế nào là tôn trọng với trẻ, nhất là trẻ trong lứa tuổi mầm non. Để trẻ hiểu, cách tốt nhất người lớn nên thể hiện sự tôn trọng trước để trẻ học theo. Đây chính là cách nuôi dưỡng sự tôn trọng ở trẻ.
1. Tại trường học, mỗi giáo viên là một tấm gương
- Giáo viên xây dựng môi trường tôn trọng trẻ
Theo cô Lê Vân – Giáo viên Montessori Quốc tế, thành viên của Hội đồng Nghiên cứu Khoa học và Sư phạm tại Sakura Montessori: “Khi được sống trong môi trường tôn trọng, trẻ sẽ cảm thấy mình được tôn trọng và quan trọng với những người xung quanh. Con hiểu tôn trọng là gì và tầm quan trọng của nó. Từ đó, trẻ dần được xây dựng nền tảng vững chắc về sự tôn trọng người khác và tôn trọng chính mình cùng những kỹ năng tương tác tốt với mọi người xung quanh dựa trên sẻ chia và tôn trọng lẫn nhau để trưởng thành và thành công trong tương lai”.
Cho nên, tại hệ thống trường mầm non Sakura Montessori, các giáo viên Montessori luôn nỗ lực xây dựng một môi trường tôn trọng trẻ để trẻ cảm thấy mình được tôn trọng, từ đó tôn trọng người khác. Theo đó, mỗi giáo viên Montessori sẽ là “một tấm gương” giúp trẻ học hỏi, biết cách cư xử lịch sử, tôn trọng mọi người và môi trường xung quanh.
Đối với mỗi giáo viên tại Sakura Montessori, việc chăm sóc dạy bảo cho các con giống như một “sứ mệnh” mà các cô theo đuổi và luôn cố gắng vì điều đó. Bởi vậy nên các cô không coi con chỉ là một đứa trẻ, mà là một “người bạn” đồng hành cần được che chở và tôn trọng để “người bạn” ấy sớm ngày trở thành tương lai của đất nước. Những khoảnh khắc cô trò nhà Sakura Montessori đã được ghi lại khiến cho người xem không thể không có những lời khen có cánh cho phương pháp dạy học tại đây:
Giáo viên Montessori luôn tôn trọng sở thích, năng lực của mỗi trẻ. Các con được trao quyền tự do di chuyển, tự do lựa chọn hoạt động phù hợp với năng lực và sở thích của mình. Cô giáo chỉ là người quan sát, đưa ra định hướng, khuyến khích mà không can thiệp, làm gián đoạn chu trình làm việc của trẻ.
Khi lựa chọn công việc của mình, con được tôn trọng không gian riêng và khoảng thời gian cá nhân của mình. Đồng thời, các con cũng được giáo dục cách tôn trọng quyền riêng tư của người khác qua các nguyên tắc lớp học: Đi bộ trong lớp, nói nhỏ, chờ đợi đến lượt…
- Giáo viên là tấm gương về sự tôn trọng trong giao tiếp
Giáo viên là tấm gương về sự tôn trọng trong giao tiếp
Giáo viên cũng chính là người làm mẫu về sự tôn trọng trong giao tiếp. Chúng tôi bày tỏ sự tôn trọng trẻ bằng cách thức giao tiếp với các con thông qua “lắng nghe tích cực” và “nói lên cảm nhận của bản thân”. Giáo viên sẽ ngồi ngang tầm mắt và nhìn thẳng vào trẻ để trò chuyện cùng con.
Khi trẻ khóc, chạy đến bên bạn và nói rằng “Con đã làm mất Rochie”: Thay vì nói “Con thật là bất cẩn/Tại sao con lại làm mất được chứ?” thì giáo viên sẽ lắng nghe cảm xúc của trẻ và giúp trẻ gọi tên cảm xúc đó: “Cô biết là con đang buồn vì bị mất con gấu bông mà con yêu thích nhất”. Sau đó, luôn bên cạnh và lắng nghe trẻ để con cảm nhận được sự quan tâm và tôn trọng.
Hay khi trẻ luôn nghịch ngợm trong lớp, trẻ có thể bị ngã… Thay vì quát mắng “Sao con nghịch thế nhỉ? Tại sao con không thể ngồi yên 1 chỗ được nhỉ?”, giáo viên Montessori thường nói: “Khi con chạy nhảy trong lớp, cô cảm thấy lo lắng vì con có thể bị ngã hoặc va chạm va vào đồ đạc khiến con bị thương…”
- Không thưởng – phạt, khen – chê, giáo viên luôn động viên, khích lệ trẻ
Giáo viên Montessori không thưởng – phạt và khen chê, thay vào đó, họ luôn đưa ra những lời động viên, khích lệ với những cố gắng rất nhỏ của trẻ, để trẻ cảm thấy được tôn trọng về thành quả mình đạt được và lấy đó là động lực để cố gắng hơn nữa.
Ngoài ra, hệ thống bài học Montessori trong lớp Montessori về “phép lịch sự nhã nhặn” về cảm ơn, xin lỗi, cách di chuyển trong không gian lớp học, cách xếp hàng và chờ đợi đến lượt, cách đóng cửa, mở cửa… cũng bổ trợ cho trẻ những thói quen tích cực về cách cư xử, hợp tác linh hoạt và kỷ luật tích cực…
“Chúng tôi tôn trọng trẻ bằng cách chuẩn bị một môi trường sẵn sàng cho con trải nghiệm, khám phá. Lớp học luôn được chuẩn bị các giáo cụ với nhiều lĩnh vực: Thực hành cuộc sống, Giác quan, Toán học, Ngôn ngữ, Văn hoá (Lịch sử, Địa lý, Khoa học) và Nghệ thuật. Không gian lớp chia thành các góc ngăn nắp, gọn gàng, sạch sẽ, thoáng mát. Các giáo cụ, đồ dùng đều được thiết kế với kích cỡ phù hợp với trẻ… Chính những chi tiết nhỏ đó sẽ khiến trẻ cảm thấy mỗi ngày đến lớp, con đều được chào đón và tôn trọng.” – Cô Vân cho biết thêm.
2. Mỗi gia đình là một “tổ ấm” đầy tình thương yêu, quan tâm và tôn trọng trẻ
- Ba mẹ luôn là tấm gương về sự tôn trọng trẻ và mọi người xung quanh
“Trí tuệ thẩm thấu” trong giai đoạn từ 0 đến 6 cho phép trẻ tiếp nhận mọi điều trẻ cảm nhận và học hỏi từ môi trường xung quanh. Cho nên, nếu ở trường, mỗi cô giáo là “tấm gương” về sự tôn trọng của trẻ thì trong chính gia đình nhỏ của trẻ, ba mẹ cũng chính một “tấm gương” để trẻ noi theo.
Ba mẹ có thể áp dụng những cách thức cơ bản mà giáo viên Montessori thường xuyên làm với trẻ nêu trên. Đồng thời hay cho trẻ tự trải nghiệm tình cảm, sự quan tâm, tôn trọng của ba mẹ dành cho mình, con gắn bó và dễ dàng tiếp nhận những gì chúng ta mong muốn ở trẻ.
Nếu thường xuyên quan sát thấy ba mẹ thể hiện tình yêu, sự quan tâm chăm sóc và tôn trọng mọi người xung quanh trẻ, trẻ sẽ học theo và luôn bộc lộ những tính cách đó trong cuộc sống hàng ngày.
Cô Vân cũng nhấn mạnh đến ngôn ngữ và hành động của ba mẹ trước mặt trẻ cần phải phù hợp, lịch sự và chân thành… thể hiện rõ sự tôn trọng trẻ và giúp các con cảm nhận điều đó.
- Khích lệ, động viên trẻ để xây dựng sự tôn trọng bản thân
Sự tôn trọng không chỉ thể hiện ở việc tôn trọng người khác, mà còn là tôn trọng chính bản thân. Ba mẹ hãy tìm ra thế mạnh của trẻ và khích lệ, hỗ trợ con hoàn thành nhiệm vụ. Dạy trẻ cách tự hào về những nỗ lực và thành tích của bản thân làm được để tự tin và tôn trọng mình.
Tuy nhiên, người lớn không nên khen trẻ một cách thái quá hay làm gì cũng khen để trẻ tự biết khi nào con cố gắng, khi nào con chưa thật sự nỗ lực.
- Không phân biệt đối xử, không so sánh khiến con tổn thương
Ba mẹ nên nhớ những câu nói so sánh trẻ này với trẻ khác như “Mẹ thấy bạn A nói Tiếng Anh tốt hơn con nhiều”, “Ba thấy bức tranh của B đẹp quá! Còn con thì…” sẽ không làm trẻ tốt hơn, ngược lại gây tổn thương cho trẻ. Con mặc cảm, tự ti, thậm chí hình thành những cảm xúc tiêu cực, chán ghét ba mẹ, giận dữ với những trẻ khác… Cho nên, đừng ép con phải giống một ai đó. Bởi mỗi trẻ đều có quyền thể hiện sự khác biệt và cần được tôn trọng vì điều đó.
- Tạo sự yêu thương, gắn kết giữa ba mẹ và con cái
Hãy là những người lớn biết giữ lời hứa. Bởi đó là một cách tôn trọng trẻ.
Hãy dành thời gian bên con, nhất là khi con trong độ tuổi từ 0 đến 6. Dù bận rộn, ba mẹ cũng nên dành một khoảng thời gian trong ngày cho con. Chúng ta có thể trò chuyện, chơi cùng con, đọc sách cùng con, kể chuyện cho con trước khi đi ngủ. Thời gian bên con càng nhiều thì sợi dây gắn kết giữa ba mẹ và con cái càng bền chặt.
5 cách hiệu quả dạy trẻ sự tôn trọng
Một phần quan trọng trong quá trình giáo dục trẻ trong giai đoạn mầm non là dạy con biết cách tôn trọng. ba mẹ có thể tham khảo 5 cách dạy trẻ hiệu quả dưới đây.
1. Thực hiện sự tôn trọng trong mọi hoàn cảnh
Nếu không muốn con cái không tôn trọng ba mẹ thì chúng ta phải dành cho trẻ sự tôn trọng trong mọi hoàn cảnh. Làm điều này hàng ngày sẽ hình thành thói quen tốt cho trẻ, khuyến khích, thúc đẩy con học hỏi theo. Bởi trẻ dễ nắm bắt và lĩnh hội những gì đã được nghe và chứng kiến người khác thực hiện.
Thể hiện sự tôn trọng với trẻ từ những điều đơn giản như lắng nghe con nói, hãy ngồi ngang tầm và nhìn vào mắt con khi giao tiếp. Ngay cả khi bé nói ngọng, bé chưa biết diễn đạt hết ý của mình, ba mẹ hãy kiên nhẫn đợi con nói và trò chuyện với con. Không chỉ dạy cách tôn trọng, bạn còn hướng dẫn con cách biết lắng nghe.
2. Dạy trẻ cách cư xử lịch sự
Ba mẹ cần dạy trẻ cách cư xử tốt thể hiện sự quan tâm, tôn trọng mọi người trong gia đình, những người xung quanh. Hãy hiện thực hóa những lời dạy dỗ bằng hành động cụ thể như dạy trẻ cách nói lời cảm ơn khi nhận được quà tặng, được giúp đỡ hoặc xin lỗi khi làm phiền, làm sai với người khác.
Ba mẹ cần thực hiện hàng ngày việc cảm ơn hay xin lỗi trong các tình huống giao tiếp. Thông qua những hành vi rõ ràng trẻ nhanh chóng nắm bắt được sự tôn trọng thông qua cách cư xử.
3. Tránh xa các phản ứng tiêu cực
Hàng ngày ba mẹ gặp tình huống trẻ mắc lỗi như việc con làm rơi vỡ đồ, đánh bạn, gào khóc ăn vạ… Những lúc này bạn nên tránh phản ứng tiêu cực, hãy cố gắng kìm chế cảm xúc không nên quát mắng con. Thay vào đó ba mẹ nên bình tĩnh đối mặt, thể hiện sự nhẹ nhàng nhưng nghiêm nghị về việc không đồng tình với những hành động thái quá đó.
Ba mẹ cần chỉ cho trẻ cách thể hiện để đạt được những điều mình muốn một cách lịch sự. Nên giải thích, làm mẫu cách cư xử thể hiện sự tôn trọng để qua đó trẻ có thể học hỏi một cách tốt nhất. Hãy để trẻ được thể hiện ý kiến của mình, sau đó ba mẹ thể hiện sự đồng tình nếu đúng hoặc hướng dẫn, điều chỉnh để con nhận biết sự sai trái và chỉnh sửa.
4. Dành cho trẻ sự động viên, khuyến khích
Dành cho trẻ sự động viên, khuyến khích khi trẻ thực hiện được hành vi lịch sự, tôn trọng. Lời khen nên rõ ràng dựa trên hành động cụ thể như “con đã biết cảm ơn khi bà cho quà, con thật lịch sự”, “thật tuyệt vời hôm nay con biết thương lượng để chơi thêm 5 phút mà không la hét”… Khi con thấy được đánh giá cao với những hành động lịch sự con sẽ ghi nhớ và thường xuyên thực hiện trở thành thói quen tốt.
Tuy nhiên trên thực tế không tránh khỏi những lúc con mất kiểm soát, tỏ ra không tôn trọng, hỗn láo với người khác. Lúc này nên tránh việc quát mắng hay nóng giận đánh trẻ, nên giữ bình tĩnh để giải thích cho con hiểu. Cư xử nên cứng rắn, không bỏ qua hành động không tốt của trẻ.
5. Tái hiện các tình huống trong cuộc sống
Tái hiện lại các tình huống trong cuộc sống bằng trò chơi nhập vai giữa ba mẹ và trẻ là cách hay để dạy trẻ biết tôn trọng. Các tình huống giả định có thể là ngắt lời người khác khi nói chuyện, chen hàng khi mua vé, lấy đồ chơi của bạn khi bạn không đồng ý… Hãy để bé nêu lên quan điểm của mình trong những tình huống này và hướng dẫn cách xử lý phù hợp.
Đây là cách làm được đánh giá cao vì khá sinh động, dễ hiểu và giúp bé nhớ lâu. Ba mẹ nên chọn tình huống từ dễ đến khó, phù hợp lứa tuổi của trẻ.
Nuôi dưỡng sự tôn trọng ở trẻ là việc làm cần thiết trong những năm tháng đầu đời. Tuy nhiên ba mẹ cũng đừng quên trẻ nên được rèn luyện, hướng dẫn ở cả trong môi trường học tập. Tại hệ thống Trường Mầm non Sakura Montessori các giáo viên luôn tạo ra môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, tôn trọng sở thích, năng lực của mỗi đứa trẻ.
Với hệ thống trang thiết bị, cơ sở vật chất hiện đại, không gian thông thoáng giao hòa với thiên nhiên, trẻ được tự do di chuyển, hoạt động và được tôn trọng quyền riêng tư. Trẻ luôn được động viên, khích lệ và hướng dẫn về việc tự tôn trọng mình và tôn trọng người khác.
Sakura Montessori mang đến cho các bậc phụ huynh sự hài lòng và đánh giá cao về môi trường giáo dục xây dựng nền tảng vững chắc cho sự phát triển toàn diện của trẻ. .
Hi vọng những thông tin trên hữu ích với ba mẹ trong việc nuôi dưỡng sự tôn trọng ở trẻ mầm non. Từ đó giúp trẻ tự rèn luyện sự tôn trọng, thể hiện thái độ lịch sự, văn minh trong cuộc sống.
