Nửa đêm, mẹ tỉnh giấc vì tiếng con cựa quậy. Nhìn sang, thấy bé 5 tháng tuổi đang ngủ mà cứ xoay đầu liên tục. Mẹ bỗng hoang mang, cầm điện thoại tra vội: “Trẻ 5 tháng ngủ hay lắc đầu có sao không?” Câu hỏi ấy cũng là nỗi băn khoăn chung của rất nhiều phụ huynh đang chăm con ở giai đoạn phát triển đầu đời.
Bài viết dưới đây Sakura Schools sẽ giúp cha mẹ phân tích rõ nguyên nhân, nhận diện các dấu hiệu cần lưu ý, đồng thời hướng dẫn cách xử lý phù hợp để đồng hành cùng con một cách an tâm và khoa học nhất.
Trẻ 5 tháng ngủ hay lắc đầu có phải bất thường?
Không phải mọi hành vi lắc đầu khi ngủ đều đáng lo ngại. Ở trẻ 4–6 tháng tuổi, đây có thể là dấu hiệu của sự phát triển vận động và kiểm soát cơ thể bình thường. Điều quan trọng là phụ huynh cần nhận biết được khi nào lắc đầu là phản xạ sinh lý, và khi nào nó trở thành dấu hiệu cảnh báo sức khỏe.
Trong giai đoạn này, trẻ bắt đầu kiểm soát cổ, xoay đầu linh hoạt và cảm nhận không gian xung quanh. Nhiều bé có xu hướng xoay đầu qua lại để tìm cảm giác dễ chịu trước khi chìm vào giấc ngủ. Đây là hành vi giúp trẻ phát triển khả năng điều phối vận động, đồng thời kích hoạt các kết nối thần kinh trong não bộ.
Theo Harvard Center on the Developing Child, những chuyển động lặp đi lặp lại như lắc đầu, vươn người hay cựa quậy chính là cách trẻ sơ sinh luyện khả năng điều khiển cơ thể. Hành vi này cũng giúp trẻ tăng khả năng tập trung, cảm nhận giới hạn cơ thể và hình thành cảm giác an toàn khi ngủ.
Nếu trẻ vẫn bú tốt, ngủ đủ giấc, không có biểu hiện như sốt, gãi tai, co giật hay quấy khóc kéo dài thì lắc đầu khi ngủ thường không phải là vấn đề nghiêm trọng. Trái lại, đó có thể là một phần bình thường trong quá trình trẻ hoàn thiện hệ thần kinh và vận động thô.
Những nguyên nhân phổ biến khiến trẻ ngủ lắc đầu
Lắc đầu khi ngủ không phải lúc nào cũng là dấu hiệu bất thường. Ở trẻ 5 tháng tuổi, hành vi này thường liên quan đến sự phát triển vận động, phản xạ tự làm dịu hoặc do môi trường ngủ chưa phù hợp. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến mà bố mẹ cần hiểu đúng.
Bé đang phát triển khả năng kiểm soát đầu cổ
Trẻ 4–6 tháng đang trong giai đoạn hoàn thiện khả năng kiểm soát cơ cổ và cột sống. Việc bé xoay đầu liên tục trong khi ngủ là một biểu hiện hoàn toàn bình thường, phản ánh quá trình luyện tập kiểm soát vận động thô.
Nhiều phụ huynh cảm thấy lo lắng khi thấy con lắc đầu liên tục lúc ngủ, vì sợ liên quan đến rối loạn thần kinh. Tuy nhiên, đây chỉ là phản xạ phát triển sinh lý bình thường, thường sẽ giảm dần khi trẻ lớn hơn và kiểm soát cơ thể tốt hơn.
Theo Harvard Center on the Developing Child, chuyển động lặp đi lặp lại giúp trẻ xây dựng các kết nối não bộ, hình thành khả năng cảm nhận cơ thể và điều chỉnh vận động hiệu quả hơn (nguồn).
Trẻ tự ru ngủ bằng chuyển động quen thuộc
Khi bước vào giấc ngủ, nhiều trẻ có xu hướng lặp lại các chuyển động quen thuộc như lắc đầu, đạp chân hoặc xoay người. Đây là hành vi tự ru ngủ (self-soothing) rất phổ biến trong độ tuổi này.
Một số bố mẹ hiểu nhầm rằng bé khó chịu, đang bị ngứa hoặc ngủ không sâu. Thực tế, đây là cách trẻ học tự điều chỉnh cảm xúc và làm dịu hệ thần kinh để dễ đi vào giấc ngủ mà không cần hỗ trợ.
Hành vi này thường không kéo dài và sẽ giảm dần khi bé lớn hơn, biết tự điều tiết cảm giác và hình thành chu kỳ ngủ ổn định hơn.
Mệt mỏi, kích thích quá mức trước khi ngủ
Nếu trẻ lắc đầu mạnh, ngủ chập chờn và khó vào giấc, rất có thể bé đang quá mệt hoặc chịu tác động từ môi trường chưa phù hợp. Ánh sáng mạnh, tiếng ồn lớn hoặc thay đổi lịch sinh hoạt đều có thể khiến bé khó ngủ và phải tự tạo chuyển động để xoa dịu.
Nhiều bố mẹ dễ hiểu nhầm đây là dấu hiệu thần kinh bất thường, nhưng phần lớn chỉ cần điều chỉnh không gian ngủ là bé sẽ cải thiện. Việc thiết lập giờ ngủ đều đặn, môi trường yên tĩnh và phản xạ ru ngủ nhẹ nhàng sẽ giúp bé dễ chìm vào giấc hơn.
Khi nào hành vi lắc đầu là dấu hiệu cảnh báo?
Hành vi lắc đầu ở trẻ nhỏ chủ yếu là biểu hiện sinh lý. Tuy nhiên, nếu đi kèm với các triệu chứng khác như sốt, bỏ bú, quấy khóc kéo dài hoặc mất ngủ nhiều ngày, bố mẹ cần đặc biệt chú ý. Đó có thể là dấu hiệu của rối loạn thần kinh hoặc viêm nhiễm tai giữa.
Trẻ lắc đầu kèm gãi tai hoặc quấy khóc liên tục có thể đang bị viêm tai giữa. Khi đó, bé thường khó chịu, thức giấc giữa đêm và không bú bình thường như mọi khi. Đây là tình trạng cần điều trị y tế kịp thời để tránh biến chứng.
Nếu bé có biểu hiện lắc đầu kèm co giật, mất phản xạ giao tiếp, hoặc ánh nhìn bất thường thì cần loại trừ khả năng rối loạn thần kinh hoặc động kinh. Phụ huynh nên quay lại hành vi của trẻ và mang đến bác sĩ chuyên khoa thần kinh nhi để chẩn đoán sớm.
Ngược lại, nếu bé chỉ lắc đầu trong lúc buồn ngủ, vẫn chơi ngoan, ăn uống tốt và không có dấu hiệu bất thường nào khác thì bố mẹ không cần quá lo lắng. Cần quan sát kỹ trong vài ngày để đánh giá chính xác hơn.
Tổng hợp dấu hiệu nguy hiểm cần đưa trẻ đi khám:
- Lắc đầu kèm sốt, bỏ bú hoặc nôn trớ
- Gãi tai nhiều, quấy khóc khi nằm xuống
- Co giật, mắt lờ đờ, phản xạ kém
- Giấc ngủ gián đoạn nghiêm trọng nhiều ngày liên tiếp
Bố mẹ nên làm gì khi thấy bé ngủ hay lắc đầu?
Quan sát kỹ hành vi và môi trường ngủ sẽ giúp cha mẹ hiểu đúng nguyên nhân khiến bé lắc đầu. Việc xử lý cần tùy theo từng tình huống cụ thể, tránh can thiệp quá sớm hoặc bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo.
Trường hợp bé không có dấu hiệu bất thường
Nếu bé vẫn bú bình thường, ngủ đủ, không sốt hay quấy, hành vi lắc đầu có thể chỉ là một phần trong sự phát triển tự nhiên. Khi đó, bố mẹ không cần lo lắng, chỉ cần hỗ trợ giấc ngủ cho bé tốt hơn.
Hãy đảm bảo môi trường ngủ yên tĩnh, ánh sáng dịu nhẹ và nhiệt độ ổn định. Thiết lập lịch sinh hoạt đều đặn và giữ các hoạt động nhẹ nhàng trước giờ ngủ sẽ giúp bé đi vào giấc dễ hơn mà không cần phản xạ ru ngủ như lắc đầu.
Theo các chuyên gia, trẻ nhỏ rất nhạy cảm với sự thay đổi nhịp sinh học. Do đó, một không gian an toàn, ổn định sẽ giúp trẻ cảm thấy yên tâm, giảm dần các phản xạ lặp đi lặp lại khi ngủ.
Trường hợp bé có biểu hiện bất thường
Nếu trẻ lắc đầu đi kèm dấu hiệu như bỏ bú, nôn nhiều, khóc khi chạm vào tai hoặc biểu hiện thần kinh bất thường, bố mẹ nên đưa con đi khám càng sớm càng tốt. Việc thăm khám tại chuyên khoa Nhi hoặc khoa Thần kinh nhi sẽ giúp xác định chính xác nguyên nhân.
Bố mẹ có thể quay video hành vi lắc đầu của con vào những thời điểm cụ thể để cung cấp thông tin chi tiết cho bác sĩ. Điều này rất hữu ích trong việc chẩn đoán khi biểu hiện không thường xuyên hoặc khó quan sát tại phòng khám.
Những sai lầm phổ biến phụ huynh hay mắc phải
Nhiều phụ huynh khi thấy trẻ ngủ hay lắc đầu thường rơi vào hai thái cực: chủ quan bỏ qua hoặc quá lo lắng. Việc thiếu hiểu đúng dẫn đến những phản ứng chưa phù hợp, gây ảnh hưởng đến quá trình chăm sóc và theo dõi phát triển của bé.
Dưới đây là 3 quan niệm sai lầm phổ biến cần được đính chính:
- Lầm tưởng lắc đầu là dấu hiệu tự kỷ: Nhiều bố mẹ sợ rằng lắc đầu khi ngủ là biểu hiện sớm của tự kỷ. Thực tế, không thể chẩn đoán tự kỷ chỉ dựa trên một hành vi đơn lẻ như vậy. Tự kỷ được đánh giá thông qua nhiều yếu tố như tương tác xã hội, ngôn ngữ, hành vi lặp lại kéo dài và mức độ đáp ứng môi trường.
- Cho rằng bé thích lắc thì cứ để yên: Ngược lại, có phụ huynh nghĩ rằng đây là hành vi vui chơi, “bé tự thích thì kệ con”. Điều này tiềm ẩn rủi ro nếu hành vi lặp đi lặp lại kèm theo các biểu hiện bất thường như: bỏ bú, rối loạn giấc ngủ, gãi tai liên tục hoặc phản ứng kém với âm thanh, ánh sáng.
- Không đặt hành vi trong bối cảnh phát triển toàn diện: Một sai lầm khác là chỉ nhìn vào hành vi lắc đầu mà không xét đến toàn bộ quá trình phát triển vận động – cảm giác – tinh thần của trẻ. Mỗi hành vi ở trẻ đều có ý nghĩa nếu được quan sát đúng trong giai đoạn phát triển.
Để chăm sóc đúng, phụ huynh cần kết hợp giữa quan sát khoa học và hiểu tâm lý trẻ. Việc hiểu đúng bản chất hành vi sẽ giúp bạn quyết định khi nào cần yên tâm theo dõi và khi nào nên tìm đến bác sĩ chuyên khoa để can thiệp kịp thời.
Làm sao để hỗ trợ bé ngủ ngon, giảm lắc đầu?
Giấc ngủ chất lượng là nền tảng cho sự phát triển thể chất và trí não của trẻ. Khi trẻ ngủ đủ, sâu và đúng giờ, các hành vi lặp lại như lắc đầu thường sẽ giảm dần theo thời gian.
- Trước tiên, bố mẹ nên xây dựng môi trường ngủ ổn định: phòng yên tĩnh, nhiệt độ mát mẻ, ánh sáng dịu. Không để bé tiếp xúc màn hình hoặc chơi quá sôi động trước giờ ngủ. Nên giữ lịch sinh hoạt đều đặn mỗi ngày.
- Các mẹo giúp bé ngủ ngon hơn bao gồm: massage nhẹ nhàng trước khi ngủ, sử dụng tiếng ồn trắng giúp ổn định nhịp ngủ, tạo thói quen ngủ đúng giờ để cơ thể trẻ tự điều chỉnh. Những hoạt động này không chỉ làm dịu hệ thần kinh mà còn tạo cảm giác an toàn cho bé.
Nếu cần thiết, bố mẹ có thể tham khảo ý kiến bác sĩ về việc sử dụng gối định hình đầu cho trẻ, bổ sung vitamin D hoặc canxi đúng cách. Tuyệt đối không tự ý sử dụng thực phẩm chức năng nếu không có hướng dẫn từ chuyên gia.
FAQs – Những câu hỏi thường gặp về trẻ 5 tháng tuổi ngủ hay lắc đầu?
Dưới đây là những thắc mắc phổ biến của phụ huynh khi thấy bé ngủ hay lắc đầu, được chuyên gia giáo dục sớm và bác sĩ nhi khoa giải đáp ngắn gọn, dễ hiểu.
Lắc đầu khi ngủ có phải dấu hiệu bệnh?
Không nhất thiết. Đây có thể là phản xạ vận động bình thường nếu bé không kèm theo sốt, bỏ bú hay khóc nhiều.
Có nên ngăn bé khi đang lắc đầu?
Không nên. Việc can thiệp đột ngột có thể làm bé giật mình. Chỉ nên theo dõi nếu có dấu hiệu bất thường kéo dài.
Bao lâu thì hành vi lắc đầu tự hết?
Thông thường, hành vi này sẽ giảm dần và biến mất sau vài tuần đến vài tháng, khi trẻ kiểm soát cơ thể tốt hơn.
Có cần bổ sung canxi cho bé không?
Chỉ bổ sung nếu có chỉ định của bác sĩ. Thiếu canxi không phải là nguyên nhân phổ biến gây lắc đầu ở trẻ.
Có phải lắc đầu là dấu hiệu tự kỷ?
Không. Tự kỷ không thể chẩn đoán chỉ từ hành vi lặp lại. Cần theo dõi toàn diện các mốc phát triển ngôn ngữ, giao tiếp, cảm xúc.
Thay vì lo lắng đơn độc, bố mẹ có thể tìm đến những nguồn thông tin đáng tin cậy và đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm để đồng hành cùng con một cách khoa học, thấu hiểu và đầy yêu thương.
Sakura Schools luôn sẵn sàng đồng hành cùng cha mẹ trong hành trình nuôi dưỡng con khỏe mạnh và hạnh phúc mỗi ngày.
- Giáo viên Montessori Quốc tế được chứng nhận bởi Hiệp hội Phát triển Montessori Quốc tế (IAPM).
- Tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội
- 13 năm kinh nghiệm làm việc với trẻ nhỏ
Vừa tốt nghiệp đại học, cô Lã Thị Phương Thảo đã bén duyên với Sakura Montessori và gắn bó đến nay đã được 13 năm. Trong một thập kỷ làm việc với các bạn nhỏ tại Sakura Montessori, cô Phương Thảo luôn theo đuổi phương châm giáo dục cá nhân hóa dựa vào thiên hướng phát triển, cá tính riêng của mỗi cá nhân trẻ cũng như phù hợp với từng giai đoạn phát triển của trẻ để đạt được hiệu quả cao nhất.
