Chắc hẳn ba mẹ luôn mong muốn thấu hiểu mọi suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của con, đặc biệt trong giai đoạn bé có những bước phát triển vượt bậc này. Bài viết này Sakura Montessori sẽ cùng ba mẹ tìm hiểu về “tâm lý trẻ 12 tháng tuổi”, cung cấp những kiến thức hữu ích, khoa học và dễ ứng dụng nhất. Giúp bố mẹ an tâm đồng hành và nuôi dưỡng tâm hồn bé yêu lớn khôn mỗi ngày.
“Thế giới nội tâm” của trẻ 12 tháng tuổi: Điều gì đang diễn ra trong tâm trí bé?
Bố mẹ có bao giờ tự hỏi, điều gì đang diễn ra trong tâm hồn của bé 12 tháng tuổi? Giai đoạn này, thế giới nội tâm của bé không ngừng biến chuyển, mở ra những “cánh cửa bí mật” đầy thú vị. Hãy cùng Sakura Montessori khám phá những điều kỳ diệu trong tâm trí bé yêu nhé.
Đặc điểm tâm lý nổi bật của trẻ 12 tháng tuổi
Ở cột mốc 12 tháng, tâm lý của bé dần hiện rõ với những nét chấm phá độc đáo. Bé yêu bắt đầu thể hiện “bản sắc riêng” qua từng hành động, cảm xúc.
- Thích khám phá thế giới: Bé tò mò về mọi thứ xung quanh, muốn chạm, nắm, nếm thử và tìm hiểu nguyên nhân – kết quả của các hành động.
- Bắt chước người lớn: Bé bắt đầu sao chép hành động, cử chỉ, lời nói của ba mẹ và những người xung quanh một cách thích thú.
- Bám mẹ và người thân quen: Bé thể hiện sự gắn bó mật thiết với ba mẹ và những người chăm sóc chính, có thể lo lắng khi xa rời.
- Sợ người lạ: Xuất hiện tâm lý e dè, sợ hãi khi tiếp xúc với người lạ, thể hiện rõ sự phân biệt người quen – người lạ.
- Biểu lộ cảm xúc đa dạng: Bé thể hiện rõ ràng hơn các cung bậc cảm xúc như vui, buồn, giận, sợ hãi, tò mò, thích thú…
Thế giới cảm xúc đa dạng của bé 12 tháng tuổi
Bước vào tháng thứ 12, cảm xúc của bé yêu trở nên vô cùng phong phú. “Cảm xúc yêu thương” được thể hiện rõ nét qua từng ánh mắt, nụ cười, tiếng bi bô.
- Vui vẻ, thích thú: Bé cười tươi, vỗ tay, bi bô khi được chơi đùa, khám phá những điều mới lạ.
- Buồn bã, thất vọng: Bé mếu máo, khóc khi không đạt được ý muốn, bị bỏ rơi hoặc gặp điều không vừa ý.
- Giận dữ, cáu kỉnh: Bé có thể gào khóc, vùng vẫy, ném đồ vật khi tức giận hoặc khó chịu.
- Sợ hãi, lo lắng: Bé giật mình, khóc thét khi nghe tiếng động lớn, gặp người lạ hoặc ở trong môi trường xa lạ.
- Tò mò, hứng thú: Bé tập trung cao độ, mắt sáng ngời khi quan sát đồ vật, hiện tượng xung quanh.
Hành vi “đáng yêu” và “khó hiểu” ở trẻ 12 tháng tuổi
Ở giai đoạn này, muôn màu hành vi của bé 12 tháng tuổi khiến ba mẹ không khỏi thích thú và đôi khi… “bối rối”.
Hành vi đáng yêu:
- Bắt chước: Sao chép hành động, lời nói của người lớn (vẫy tay chào, bắt chước làm việc nhà, nhại lại âm thanh…)
- Hợp tác: Bắt đầu biết phối hợp với người lớn trong các hoạt động đơn giản (đưa đồ vật khi được yêu cầu, cùng chơi trò chơi…)
- Thích giúp đỡ: Thể hiện mong muốn được tham gia vào công việc của người lớn (cầm khăn lau bàn, nhặt đồ chơi…)
Hành vi “khó hiểu”:
- Bướng bỉnh: Không chịu hợp tác, phản kháng khi bị ép buộc hoặc ngăn cản (vùng vẫy khi thay quần áo, lắc đầu khi bị ép ăn…)
- Ăn vạ: Khóc lóc, la hét, lăn ra sàn khi không được đáp ứng ý muốn.
- Mè nheo: Đòi hỏi, nhõng nhẽo để thu hút sự chú ý của người lớn.
Những “thử thách” tâm lý thường gặp ở trẻ 12 tháng tuổi và cách ứng phó
Bước sang tuổi đầu đời, hành trình phát triển tâm lý của bé yêu không chỉ có những khoảnh khắc đáng yêu mà còn đối diện với những “thử thách”.
Trẻ 12 tháng tuổi sợ người lạ
“Bé sợ người lạ” là một trong những nỗi lo lắng phổ biến của ba mẹ khi con bước sang tuổi thứ nhất. Nhưng ba mẹ đừng quá lo lắng, vì đây là một biểu hiện “quen thuộc” và bình thường trong quá trình phát triển tâm lý của bé.
Nguyên nhân:
- Phát triển nhận thức: Bé đã có khả năng phân biệt rõ người thân quen và người lạ.
- Giai đoạn “separation anxiety” (lo âu khi xa cách): Bé nhận thức rõ sự khác biệt giữa mình và người khác, cảm thấy bất an khi xa rời người thân quen.
- Tính khí nhút nhát bẩm sinh: Một số bé có xu hướng nhạy cảm và dè dặt hơn với những điều mới lạ.
Cách giúp bé vượt qua:
- Tạo môi trường an toàn và tin tưởng: Luôn ở bên cạnh bé, cho bé cảm nhận được sự yêu thương và bảo vệ của ba mẹ.
- Làm quen từ từ: Không ép bé phải tiếp xúc ngay với người lạ, hãy để bé làm quen dần dần với sự hiện diện của người lạ khi có ba mẹ bên cạnh.
- Tạo không khí vui vẻ: Biến những cuộc gặp gỡ người lạ thành những trải nghiệm tích cực, vui vẻ (ví dụ: cho bé xem người lạ chơi đùa, trò chuyện vui vẻ…).
- Kiên nhẫn và tôn trọng: Không ép buộc, không trêu chọc bé khi bé sợ người lạ, hãy tôn trọng cảm xúc và tốc độ làm quen của bé.
Trẻ 12 tháng tuổi bám mẹ quá mức
“Bám mẹ không rời” là biểu hiện thường thấy ở trẻ 12 tháng tuổi, khiến nhiều ba mẹ băn khoăn: Liệu đây là dấu hiệu “yêu” thương, gắn bó bình thường hay đáng “lo” ngại?
- “Bám mẹ” bình thường khi:
- Bé bám mẹ trong những tình huống lạ lẫm, căng thẳng hoặc mệt mỏi.
- Bé vẫn chơi ngoan khi có mẹ ở gần và có thể rời mẹ trong thời gian ngắn để khám phá xung quanh.
- Bé thể hiện sự tin tưởng và an tâm khi có mẹ bên cạnh.
- “Bám mẹ” đáng lo ngại khi:
- Bé bám mẹ mọi lúc mọi nơi, không chịu rời mẹ dù chỉ một chút.
- Bé khóc lóc dữ dội, hoảng loạn khi không có mẹ bên cạnh.
- Bé gặp khó khăn trong việc hòa nhập, giao tiếp với người khác do quá phụ thuộc vào mẹ.
- Cách cân bằng:
- Đáp ứng nhu cầu yêu thương và an toàn của bé: Dành thời gian ôm ấp, vỗ về, trò chuyện và chơi đùa cùng bé.
- Tạo cơ hội cho bé khám phá thế giới xung quanh: Khuyến khích bé tự chơi, tự khám phá trong môi trường an toàn, có sự giám sát của người lớn.
- Tập cho bé làm quen với việc xa mẹ từ từ: Bắt đầu từ những khoảng thời gian ngắn, tăng dần thời gian bé ở với người khác (ông bà, người thân quen…)
- Kiên nhẫn và nhẹ nhàng: Không ép buộc bé phải tự lập ngay lập tức, hãy tôn trọng tốc độ phát triển của bé.
Rối loạn giấc ngủ do tâm lý ở trẻ 12 tháng tuổi
“Mất ngủ đêm dài” không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của bé mà còn là dấu hiệu cảnh báo những vấn đề rối loạn giấc ngủ do tâm lý ở trẻ 12 tháng tuổi.
- Biểu hiện rối loạn giấc ngủ do tâm lý:
- Khó đi vào giấc ngủ: Bé trằn trọc, khó ngủ, quấy khóc trước khi ngủ.
- Ngủ không sâu giấc: Bé ngủ chập chờn, dễ thức giấc, giật mình trong đêm.
- Thức giấc nhiều lần: Bé thức giấc nhiều lần trong đêm và khó ngủ lại.
- Ngủ ngày quá nhiều: Bé ngủ ngày quá nhiều, ảnh hưởng đến giấc ngủ đêm.
- Thay đổi thói quen ngủ: Bé đột nhiên thay đổi thói quen ngủ, trở nên khó ngủ hơn bình thường.
- Cách “chữa lành” rối loạn giấc ngủ tâm lý:
- Tạo thói quen ngủ khoa học: Lên lịch sinh hoạt và giờ ngủ cố định, tạo không gian ngủ yên tĩnh, thoáng mát, tối và thoải mái.
- Thiết lập nghi thức trước khi ngủ: Tắm nước ấm, đọc truyện, hát ru, massage nhẹ nhàng… giúp bé thư giãn và dễ ngủ hơn.
- Giải tỏa căng thẳng cho bé: Đảm bảo bé được vui chơi, vận động đầy đủ vào ban ngày, tránh cho bé xem TV, điện thoại trước khi ngủ.
- Đáp ứng nhu cầu an toàn và yêu thương của bé: Ôm ấp, vỗ về, trấn an bé khi bé thức giấc giữa đêm, giúp bé cảm thấy an toàn và được yêu thương.
Biếng ăn do tâm lý ở trẻ 12 tháng tuổi
Những bữa ăn “đầy nước mắt” với bé 12 tháng tuổi có thể là dấu hiệu của tình trạng biếng ăn do tâm lý. Vậy làm sao để phân biệt “biếng ăn “khó chiều”?”
Phân biệt biếng ăn sinh lý và tâm lý:
- Biếng ăn sinh lý: Thường xảy ra trong giai đoạn bé mọc răng, tập bò, tập đi, hoặc khi bé bị ốm. Biếng ăn sinh lý thường chỉ kéo dài vài ngày đến 2 tuần và bé vẫn phát triển bình thường.
- Biếng ăn tâm lý: Xảy ra do các yếu tố tâm lý như: bị ép ăn, tạo áp lực ăn uống, môi trường ăn uống căng thẳng, hoặc bé có liên kết tiêu cực với việc ăn uống (ví dụ: bị nôn trớ, bị đau bụng sau ăn…). Biếng ăn tâm lý có thể kéo dài và ảnh hưởng đến sự phát triển của bé.
Giải pháp tâm lý cho bé hết biếng ăn:
- Tạo không khí vui vẻ, thoải mái trong bữa ăn: Không khí gia đình vui vẻ, trò chuyện nhẹ nhàng, tạo hứng thú cho bé với bữa ăn.
- Tôn trọng nhu cầu ăn uống của bé: Không ép bé ăn quá nhiều, hãy để bé tự quyết định lượng ăn theo nhu cầu của mình.
- Để bé tự khám phá thức ăn: Cho phép bé tự bốc, tự xúc thức ăn, khuyến khích bé làm quen với các món ăn mới.
- Không tạo áp lực, không quát mắng: Tránh tạo áp lực, căng thẳng cho bé trong bữa ăn, không quát mắng hay dọa nạt bé khi bé không chịu ăn.
- Biến bữa ăn thành trải nghiệm tích cực: Kết hợp bữa ăn với các hoạt động vui chơi, kể chuyện tạo không khí vui vẻ, thoải mái trong bữa ăn.
Trẻ 12 tháng tuổi cáu gắt, “nổi loạn”
Những cơn cáu gắt, “nổi loạn” bất ngờ ở trẻ 12 tháng tuổi khiến ba mẹ không khỏi hoang mang: Liệu đây có phải là “khủng hoảng tuổi lên 1” đáng sợ? Hay chỉ là những biểu hiện tâm lý nhất thời?
“Khủng hoảng tuổi lên 1” hay điều gì khác?:
Chưa hẳn là “khủng hoảng”: Thực tế, không có khái niệm khoa học nào gọi là “khủng hoảng tuổi lên 1”. Tuy nhiên, giai đoạn 12 tháng tuổi đánh dấu nhiều thay đổi lớn trong sự phát triển của bé, có thể dẫn đến những biểu hiện “khó khăn” trong hành vi và cảm xúc.
Nguyên nhân cáu gắt:
- Khó chịu về thể chất: Mệt mỏi, đói, khát, khó chịu do tã bẩn, nóng bức…
- Không đạt được ý muốn: Bé muốn tự làm mọi thứ nhưng chưa đủ khả năng, cảm thấy thất vọng, bực bội khi bị ngăn cản.
- Muốn thể hiện bản thân: Bé bắt đầu ý thức về bản thân, muốn khẳng định cái “tôi” nhưng chưa biết cách thể hiện phù hợp, dẫn đến cáu gắt.
- Thiếu sự chú ý: Bé muốn thu hút sự chú ý của ba mẹ, có thể cáu gắt để được quan tâm.
Cách “hóa giải” cơn cáu gắt:
- Tìm hiểu nguyên nhân: Quan sát và tìm hiểu xem điều gì khiến bé cáu gắt (đói, mệt, khó chịu, không đạt được ý muốn…).
- Đáp ứng nhu cầu của bé: Nếu bé đói, hãy cho bé ăn; nếu bé mệt, hãy cho bé nghỉ ngơi; nếu bé muốn tự làm, hãy tạo điều kiện để bé thử sức trong khả năng.
- Lắng nghe và thấu cảm: Thể hiện sự thấu hiểu và chia sẻ với cảm xúc của bé, gọi tên cảm xúc giúp bé (ví dụ: “Mẹ biết con đang rất giận phải không?”).
- Đánh lạc hướng: Khi bé bắt đầu cáu gắt, hãy thử đánh lạc hướng sự chú ý của bé sang hoạt động khác hấp dẫn hơn (đồ chơi mới, trò chơi vận động, bài hát…).
- Tạo không gian an toàn: Nếu bé cáu gắt dữ dội, hãy đưa bé đến nơi yên tĩnh, an toàn để bé hạ nhiệt.
- Kiên nhẫn và nhất quán: Luôn giữ bình tĩnh, kiên nhẫn và nhất quán trong cách ứng xử với bé, không nhượng bộ khi bé cáu gắt để đạt được mục đích xấu.
Cẩm nang nuôi dưỡng tâm lý khỏe mạnh cho trẻ 12 tháng tuổi
Để bé yêu 12 tháng tuổi có một tâm lý vững chắc, ba mẹ hãy ghi nhớ những “bí quyết vàng” sau đây.
Tạo môi trường yêu thương, an toàn và tin tưởng
Nền tảng vững chắc nhất cho sự phát triển tâm lý của bé chính là môi trường gia đình. Hãy cùng nhau “xây tổ ấm”, tạo nên một “không gian yêu thương bao bọc”, nơi bé cảm thấy an toàn, tin tưởng và được tôn trọng.
- Yêu thương vô điều kiện: Thể hiện tình yêu thương với bé một cách nhất quán, không chỉ khi bé ngoan mà cả khi bé “khó bảo”.
- An toàn về thể chất và tinh thần: Đảm bảo môi trường sống an toàn, không có nguy hiểm, đồng thời tạo cảm giác an toàn về mặt tinh thần cho bé (không la mắng, dọa nạt, so sánh…).
- Tin tưởng vào khả năng của bé: Tin tưởng vào khả năng của bé, khuyến khích bé tự khám phá, thử sức và đưa ra quyết định trong khả năng.
- Tôn trọng cá tính của bé: Tôn trọng sự khác biệt và cá tính riêng của bé, không ép bé phải theo khuôn mẫu của người khác.
- Ổn định và nhất quán: Duy trì nề nếp sinh hoạt ổn định, nhất quán trong cách dạy dỗ và ứng xử với bé, giúp bé cảm thấy an tâm và dễ dàng thích nghi.
Đáp ứng nhu cầu cảm xúc và kết nối với con
“Kết nối trái tim” với bé yêu là chìa khóa “vàng” để nuôi dưỡng tâm lý khỏe mạnh cho bé 12 tháng tuổi. Hãy học cách “lắng nghe ngôn ngữ yêu thương” của bé, “gắn kết bền chặt” mối quan hệ giữa ba mẹ và con.
- Quan sát và lắng nghe: Dành thời gian quan sát và lắng nghe những tín hiệu cảm xúc của bé (ánh mắt, cử chỉ, nét mặt, âm thanh…).
- Thấu cảm và chia sẻ: Thể hiện sự thấu hiểu và chia sẻ với cảm xúc của bé (ví dụ: “Mẹ biết con đang buồn vì đồ chơi bị hỏng…”).
- Ôm ấp và vỗ về: Dành cho bé những объятия ấm áp, những vuốt ve âu yếm, giúp bé cảm thấy an toàn và được yêu thương.
- Trò chuyện và giao tiếp: Trò chuyện với bé bằng giọng điệu nhẹ nhàng, âu yếm, khuyến khích bé bi bô và giao tiếp bằng cử chỉ, hành động.
- Chơi đùa và tương tác: Dành thời gian chơi đùa và tương tác với bé, tạo những tình huống tương tác vui vẻ, tích cực với bé.
- Thể hiện tình yêu thương: Không ngại thể hiện tình yêu thương với bé qua ánh mắt, nụ cười, lời nói âu yếm và những cử chỉ yêu thương.
Tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia khi cần thiết
Trên hành trình nuôi dưỡng tâm lý bé yêu, đôi khi ba mẹ sẽ cảm thấy bối rối và cần đến sự giúp đỡ từ những người có chuyên môn uy tín. Đừng ngần ngại “an tâm nhờ tư vấn” từ chuyên gia tâm lý trẻ em. Cha mẹ không đơn độc, luôn có những chuyên gia “gỡ rối” sẵn sàng đồng hành cùng con và ba mẹ.
Khi nào nên tìm đến chuyên gia?
- Khi bé có dấu hiệu tâm lý bất thường kéo dài: Khóc đêm thường xuyên, biếng ăn kéo dài, quá sợ hãi, quá bám mẹ, chậm phát triển ngôn ngữ, vận động, giao tiếp so với lứa tuổi…
- Khi ba mẹ cảm thấy quá tải, căng thẳng, bất lực: Không biết cách ứng phó với các vấn đề tâm lý của con, cảm thấy mệt mỏi, stress, cần lời khuyên và sự hỗ trợ từ chuyên gia.
- Khi muốn có lời khuyên chuyên sâu và toàn diện: Mong muốn được đánh giá sự phát triển tâm lý của con một cách chuyên nghiệp, được tư vấn các phương pháp nuôi dạy con khoa học và phù hợp với từng giai đoạn.
Tìm kiếm chuyên gia ở đâu?
- Bác sĩ nhi khoa: Bác sĩ nhi khoa có thể giúp đánh giá sức khỏe tổng thể và đưa ra những lời khuyên ban đầu về các vấn đề phát triển của bé.
- Chuyên gia tâm lý trẻ em: Chuyên gia tâm lý có kiến thức và kinh nghiệm chuyên sâu về tâm lý trẻ em, có thể giúp đánh giá, tư vấn và trị liệu các vấn đề tâm lý cho bé.
- Các trung tâm tư vấn tâm lý, bệnh viện nhi: Đây là những địa chỉ uy tín có đội ngũ chuyên gia tâm lý trẻ em giàu kinh nghiệm.
- Các hội thảo, khóa học, sách báo uy tín về tâm lý trẻ em: Tham gia các hoạt động này giúp ba mẹ trang bị thêm kiến thức và kỹ năng chăm sóc tâm lý cho con.
Câu hỏi thường gặp về tâm lý trẻ 12 tháng tuổi
Trẻ 12 tháng tuổi có những đặc điểm tâm lý nổi bật nào?
Thích khám phá, bắt chước, bám mẹ, sợ người lạ, biểu lộ cảm xúc đa dạng là những đặc điểm tâm lý nổi bật của trẻ 12 tháng tuổi.
Làm sao để giúp bé 12 tháng tuổi vượt qua nỗi sợ người lạ?
Hãy tạo môi trường an toàn, làm quen từ từ, tạo không khí vui vẻ và luôn kiên nhẫn, tôn trọng cảm xúc của bé.
Khi nào thì tình trạng bám mẹ của bé 12 tháng tuổi là đáng lo ngại?
Nếu bé bám mẹ mọi lúc mọi nơi, không chịu rời mẹ dù chỉ một chút, khóc lóc dữ dội khi không có mẹ bên cạnh, thì đó có thể là dấu hiệu bám mẹ thái quá.
Làm thế nào để cải thiện tình trạng rối loạn giấc ngủ do tâm lý ở trẻ 12 tháng tuổi?
Tạo thói quen ngủ khoa học, thiết lập nghi thức trước khi ngủ, giải tỏa căng thẳng cho bé và đáp ứng nhu cầu an toàn, yêu thương của bé.
Lời khuyên “vàng” để nuôi dưỡng tâm lý khỏe mạnh cho trẻ 12 tháng tuổi là gì?
Hãy tạo môi trường yêu thương, an toàn, tin tưởng, đáp ứng nhu cầu cảm xúc của bé, khuyến khích bé khám phá và phát triển sự tự tin, tự lập.
Tâm lý là nền tảng vững chắc cho sự phát triển toàn diện của trẻ 12 tháng tuổi
Bài viết trên đã giúp ba mẹ có cái nhìn trọn vẹn và thấu hiểu hơn về thế giới tâm lý của bé yêu 12 tháng tuổi. Trên hành trình ý nghĩa này, hãy yêu con trọn vẹn” bằng cả trái tim và sự hiểu biết sâu sắc.
Ba mẹ thấy bài viết này hữu ích chứ? Hãy chia sẻ ngay để lan tỏa những kiến thức giá trị này đến cộng đồng cha mẹ nhé! Và đừng quên theo dõi Sakura Montessori của chúng tôi để không bỏ lỡ những bài viết chuyên sâu và thực tế về tâm lý trẻ em.
- Giáo viên Montessori Quốc tế được chứng nhận bởi Hiệp hội Phát triển Montessori Quốc tế (IAPM).
- Tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội
- 13 năm kinh nghiệm làm việc với trẻ nhỏ
Vừa tốt nghiệp đại học, cô Lã Thị Phương Thảo đã bén duyên với Sakura Montessori và gắn bó đến nay đã được 13 năm. Trong một thập kỷ làm việc với các bạn nhỏ tại Sakura Montessori, cô Phương Thảo luôn theo đuổi phương châm giáo dục cá nhân hóa dựa vào thiên hướng phát triển, cá tính riêng của mỗi cá nhân trẻ cũng như phù hợp với từng giai đoạn phát triển của trẻ để đạt được hiệu quả cao nhất.
