Bảng chuẩn chu vi vòng đầu của trẻ theo độ tuổi chuẩn WHO

Bên cạnh chiều cao và cân nặng, vòng đầu là chỉ số “vàng” phản ánh sự phát triển não bộ của trẻ nhưng thường bị nhiều ba mẹ bỏ quên. Nhiều mẹ thường lo lắng khi thấy đầu con to hoặc nhỏ hơn bạn bè cùng trang lứa mà chưa hiểu rõ nguyên nhân. 

Bài viết dưới đây sẽ cung cấp bảng chu vi vòng đầu của trẻ theo độ tuổi của WHO và hướng dẫn mẹ cách tự kiểm tra chính xác để an tâm hơn về sự phát triển của bé.

Tại sao cần theo dõi chu vi vòng đầu của trẻ?

Theo dõi sự thay đổi kích thước vòng đầu định kỳ giúp bác sĩ phát hiện sớm các bất thường về thần kinh để có phương án can thiệp kịp thời cho bé.

• Sự phát triển não bộ: Trong năm đầu đời, não bộ của trẻ phát triển với tốc độ “chóng mặt”. Vòng đầu tăng lên tương ứng với sự lớn lên của não bên trong hộp sọ.
• Cảnh báo sớm bệnh lý: Việc đo đạc giúp phát hiện sớm các nguy cơ như não úng thủy (đầu to bất thường), tật đầu nhỏ hoặc các vấn đề liên quan đến suy dinh dưỡng bào thai.
• Tần suất đo: Các chuyên gia khuyến nghị ba mẹ nên đo vòng đầu cho con định kỳ cùng với lịch tiêm chủng, đặc biệt chú trọng trong 12 tháng đầu đời – giai đoạn vàng của sự phát triển.

Bảng chuẩn chu vi vòng đầu của trẻ theo độ tuổi (theo WHO)

Dưới đây là bảng chỉ số trung bình được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công bố, chia riêng cho bé trai và bé gái để ba mẹ tiện tra cứu và so sánh.

Lưu ý quan trọng: Con số dưới đây là mức trung bình (Average). Nếu chỉ số của bé nằm trong khoảng dao động cho phép (thường là +/- 2 độ lệch chuẩn) thì bé vẫn phát triển hoàn toàn bình thường.

Bảng 1: Chu vi vòng đầu trung bình – Bé Trai (0 – 36 tháng)

Bảng 2: Chu vi vòng đầu trung bình – Bé Gái (0 – 36 tháng)

Tốc độ tăng trưởng vòng đầu nhanh nhất là trong 3 tháng đầu đời (tăng khoảng 2cm/tháng), sau đó tốc độ sẽ chậm dần lại.

Hướng dẫn cách đo vòng đầu cho trẻ chính xác nhất 

Kết quả so sánh chỉ có ý nghĩa khi thao tác đo đúng kỹ thuật. Hướng dẫn chi tiết dưới đây sẽ giúp mẹ thực hiện đo cho con đơn giản và chuẩn xác ngay tại nhà.

Để có kết quả đúng, mẹ cần chuẩn bị thước dây mềm (loại dùng trong may mặc), đảm bảo thước không bị co giãn.

Quy trình đo chuẩn:

1. Vị trí đặt dây: Vòng dây qua điểm nhô cao nhất của trán (nằm ngay trên lông mày của bé).
2. Kéo dây ra sau: Đưa dây vòng ra sau gáy, đi qua phần nhô cao nhất của xương chẩm (hay còn gọi là ụ chẩm).
3. Tại hai bên tai: Đảm bảo dây nằm phía trên vành tai, không đè lên tai.
4. Đọc kết quả: Ôm sát thước vào đầu bé (không quá chặt cũng không quá lỏng) và đọc chỉ số.

Mẹo nhỏ: Trẻ nhỏ thường hay cựa quậy, mẹ nên đo 3 lần và lấy số trung bình cộng để tránh sai số.

Khi nào chu vi vòng đầu của trẻ là bất thường?

Con số thực tế của bé có thể chênh lệch đôi chút so với bảng chuẩn. Vậy khi nào sự chênh lệch đó là dấu hiệu cảnh báo mẹ cần đưa con đi gặp bác sĩ?

Chu vi vòng đầu to hơn bình thường

Nếu vòng đầu tăng quá nhanh hoặc vượt xa ngưỡng trên của biểu đồ, đây có thể là dấu hiệu của các vấn đề liên quan đến não bộ hoặc di truyền lành tính.

• Khả năng lành tính: Bé có thể thừa hưởng gen di truyền từ bố mẹ (nếu bố mẹ có vòng đầu lớn), hoặc do bé có khung xương to lớn hơn bình thường.
• Khả năng bệnh lý: Cẩn trọng với các bệnh như não úng thủy, phình đại não.
• Hành động: Mẹ cần quan sát thêm các dấu hiệu như mắt bé có bị lồi, thóp có căng phồng hay bé có kém linh hoạt không.

Chu vi vòng đầu nhỏ hơn bình thường

Ngược lại, nếu vòng đầu không tăng trong thời gian dài hoặc nhỏ hơn ngưỡng dưới, mẹ cần cảnh giác với nguy cơ não chậm phát triển hoặc các khớp sọ đóng sớm.

• Nguyên nhân: Có thể do di truyền, tình trạng đóng thóp quá sớm (hộp sọ cốt hóa sớm), hoặc di chứng từ thai kỳ (như nhiễm virus Zika, suy dinh dưỡng bào thai).
• Hành động: Kiểm tra kỹ các mốc vận động thô của bé (lẫy, trườn, bò, ngồi) xem có bị chậm hơn so với tiêu chuẩn không.

Các yếu tố ảnh hưởng đến kích thước vòng đầu của bé 

Không phải lúc nào kích thước vòng đầu cũng phản ánh bệnh lý. Mẹ cần xem xét tổng hòa các yếu tố khách quan dưới đây để có đánh giá công bằng nhất cho con.

• Yếu tố di truyền (Genetics): Đây là yếu tố quan trọng nhất. Nếu bố mẹ có kích thước đầu to hoặc nhỏ, khả năng cao con cũng sẽ mang đặc điểm tương tự.
• Tuổi thai: Trẻ sinh non thường có vòng đầu nhỏ hơn trẻ sinh đủ tháng. Với các bé sinh non, mẹ cần so sánh dựa trên tuổi hiệu chỉnh (Corrected Age) chứ không phải tuổi thực tính từ lúc sinh.
• Dinh dưỡng: Chế độ dinh dưỡng của mẹ trong thai kỳ và dinh dưỡng của bé giai đoạn ăn dặm cũng ảnh hưởng một phần đến sự phát triển khung xương và não bộ.

Chế độ dinh dưỡng “nuôi não” giúp vòng đầu phát triển đạt chuẩn

Vòng đầu lớn lên đồng nghĩa não bộ đang phát triển mạnh mẽ. Mẹ cần ưu tiên các nhóm chất sau để đáp ứng nhu cầu năng lượng cực lớn (50-75%) của não trong giai đoạn vàng này:

Chất béo tốt (DHA/ARA/Omega-3)

Nhiều mẹ sợ con béo nên hạn chế dầu mỡ, đây là sai lầm nghiêm trọng. 60% cấu trúc vật chất của não bộ là chất béo. Thiếu chất béo, não không đủ nguyên liệu để tăng kích thước, dẫn đến vòng đầu chậm phát triển.

• Nguồn thực phẩm: Cá hồi, cá thu (các loại cá béo), lòng đỏ trứng gà, quả bơ.
• Lưu ý khi ăn dặm: Mẹ bắt buộc phải bổ sung 5-10ml dầu ăn (dầu oliu, dầu gấc, dầu cá hồi…) vào bát cháo/bột của con trong mỗi bữa ăn để hòa tan vitamin và xây dựng tế bào thần kinh.

Sắt và I-ốt giúp tăng tốc độ dẫn truyền

Nếu chất béo giúp não “to” ra (tăng kích thước vòng đầu), thì Sắt và I-ốt giúp não hoạt động nhanh nhạy. Thiếu sắt khiến não thiếu oxy, trẻ lờ đừ, chậm chạp và ảnh hưởng đến chỉ số phát triển chung.

Nguồn thực phẩm: Thịt bò, gan động vật (gà/lợn), rau màu xanh đậm (súp lơ, cải bó xôi), hải sản.

Protein (Đạm) – Nền tảng của sự sống

Protein đóng vai trò tạo hình cơ thể, trong đó có việc phát triển các mô não và dẫn truyền thần kinh.

Nguồn thực phẩm: Thịt, cá, trứng, sữa và các chế phẩm từ sữa.

Vitamin D và Canxi – Giúp hộp sọ cứng cáp

Vòng đầu muốn đạt chuẩn thì hộp sọ phải phát triển bình thường. Thiếu Vitamin D dẫn đến còi xương, thóp liền muộn, hộp sọ mềm hoặc bị bẹp, làm sai lệch kết quả đo vòng đầu.

Hành động: Tắm nắng đúng cách và bổ sung Vitamin D3 đường uống dự phòng (400 IU/ngày) cho trẻ ngay từ giai đoạn sơ sinh theo chỉ định bác sĩ.

Thực đơn gợi ý “bổ não” cho bé ăn dặm:

• Cháo cá hồi + Bí đỏ + Dầu hạt lanh.
• Súp gà + Ngô ngọt + Nấm hương.
• Bơ nghiền trộn sữa mẹ/sữa công thức (bữa phụ)

Khi nào cần đưa trẻ đi khám ngay?

Mặc dù nên bình tĩnh quan sát, nhưng nếu trẻ xuất hiện các “cờ đỏ” báo động dưới đây, mẹ không được chủ quan mà cần đưa bé đến bệnh viện chuyên khoa gấp.

Mẹ cần đưa con đi khám chuyên khoa Thần kinh nhi nếu:

1. Vòng đầu của trẻ không tăng trong 2 tháng liên tiếp.
2. Kích thước nằm hoàn toàn ngoài vùng an toàn (quá nhỏ hoặc quá to) trên biểu đồ tăng trưởng của WHO.
3. Kèm theo các dấu hiệu bất thường:
   • Thóp phồng căng cứng hoặc lõm sâu.
   • Bé lừ đừ, ít phản ứng, chậm phát triển vận động.
   • Có cơn co giật, nôn trớ liên tục không rõ nguyên nhân.

FAQs – Những câu hỏi thường gặp về chu vi vòng đầu của trẻ theo độ tuổi?

Chu vi vòng đầu là chỉ số vàng phản ánh tốc độ phát triển não bộ của trẻ, đặc biệt trong năm đầu đời. Dưới đây là giải đáp ngắn gọn cho 5 thắc mắc phổ biến nhất giúp mẹ bớt lo lắng khi theo dõi chỉ số này.

Chu vi vòng đầu chuẩn của trẻ sơ sinh và 1 tuổi là bao nhiêu? 

Trẻ sơ sinh đủ tháng có vòng đầu trung bình khoảng 34-35cm. Trong 3 tháng đầu tăng rất nhanh (2cm/tháng), và khi tròn 1 tuổi sẽ đạt khoảng 45-46cm. Mẹ nên đối chiếu với biểu đồ tăng trưởng WHO để có đánh giá chính xác nhất.

Cách đo vòng đầu cho bé tại nhà như thế nào là chính xác nhất?

Mẹ dùng thước dây mềm (không co giãn), quấn quanh phần rộng nhất của đầu: đi qua phía trên lông mày, trên vành tai và phần nhô ra nhất sau gáy. Nên đo 3 lần và lấy kết quả trung bình để tránh sai số.

Vòng đầu nhỏ hơn chuẩn có phải dấu hiệu bé chậm phát triển não?

Chưa chắc chắn, vì kích thước đầu còn phụ thuộc vào di truyền hoặc do bé sinh non. Tuy nhiên, nếu chỉ số thấp dưới chuẩn (-2SD) liên tục hoặc vòng đầu ngừng tăng, mẹ cần đưa bé đi khám để loại trừ tật đầu nhỏ hoặc dính khớp sọ.

Vòng đầu to hơn bình thường và tăng nhanh có nguy hiểm không?

Nếu đầu to nhưng bé vẫn phát triển vận động tốt thì thường do di truyền. Ngược lại, nếu vòng đầu tăng kích thước quá nhanh kèm thóp phồng căng, mắt lờ đờ hay nôn trớ, đây có thể là dấu hiệu của não úng thủy cần can thiệp y tế ngay.

Khi nào thóp khép lại và vòng đầu ngừng tăng nhanh?

Thóp sau thường khép lúc 2-3 tháng, còn thóp trước sẽ khép hoàn toàn trong khoảng 12-18 tháng tuổi. Sau 2 tuổi, tốc độ phát triển vòng đầu sẽ chậm lại đáng kể do kích thước não bộ lúc này đã gần đạt mức người trưởng thành.

Việc theo dõi chu vi vòng đầu của trẻ theo độ tuổi là một thói quen đơn giản nhưng mang lại giá trị to lớn trong việc bảo vệ sức khỏe thần kinh của con. Hy vọng với bảng chuẩn và hướng dẫn trên của Sakura Montessori, ba mẹ có thể tự tin hơn trong việc chăm sóc bé.

Lã Thị Phương Thảo

• Giáo viên Montessori Quốc tế được chứng nhận bởi Hiệp hội Phát triển Montessori Quốc tế (IAPM). 
• Tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội
• 13 năm kinh nghiệm làm việc với trẻ nhỏ

Vừa tốt nghiệp đại học, cô Lã Thị Phương Thảo đã bén duyên với Sakura Montessori và gắn bó đến nay đã được 13 năm. Trong một thập kỷ làm việc với các bạn nhỏ tại Sakura Montessori, cô Phương Thảo luôn theo đuổi phương châm giáo dục cá nhân hóa dựa vào thiên hướng phát triển, cá tính riêng của mỗi cá nhân trẻ cũng như phù hợp với từng giai đoạn phát triển của trẻ để đạt được hiệu quả cao nhất.