Bạn gọi tên bé 5 tháng nhưng con không quay đầu, không nhìn lại? Điều này khiến nhiều cha mẹ lo lắng con bị chậm phát triển hoặc có dấu hiệu tự kỷ. Thực tế, không phải mọi trường hợp đều bất thường. Bài viết này Sakura Schools sẽ giúp bạn hiểu đúng mốc phát triển, nhận diện dấu hiệu cần theo dõi và cách xử trí phù hợp.
Trẻ 5 tháng phát triển như thế nào khi nghe gọi tên?
Ở tháng tuổi này, trẻ bắt đầu có phản ứng với âm thanh quen thuộc như giọng bố mẹ. Trẻ có thể quay đầu theo tiếng gọi, nhìn vào người gọi hoặc vocalize (phát âm “ư”, “a”, “e”) như một cách giao tiếp đầu đời.
Theo UNICEF, trẻ từ 4–6 tháng bắt đầu chú ý đến tên gọi và có thể quay đầu tìm kiếm người nói nếu âm thanh phát ra trong môi trường đủ yên tĩnh. Đồng thời, nghiên cứu từ Harvard Center on the Developing Child cũng nhấn mạnh, khả năng phản ứng với tên gọi là dấu hiệu quan trọng trong tiến trình hình thành mối liên kết xã hội và ngôn ngữ ở trẻ nhỏ.
Tuy nhiên, mỗi trẻ có thể có khoảng dao động phát triển riêng, thường là vài tuần. Có bé biết quay đầu từ 4,5 tháng, có bé đến gần 6 tháng mới phản ứng ổn định hơn. Điều này không phải là bất thường, nếu bé vẫn vocalize, nhìn vào người thân, cười lại hoặc có các phản ứng giao tiếp khác.
Vì sao bé không phản ứng khi gọi tên?
Không phải mọi trường hợp bé không phản ứng khi gọi tên đều là dấu hiệu bất thường. Có nhiều nguyên nhân sinh lý hoặc môi trường gây ảnh hưởng tạm thời.
Khi gọi tên mà bé không nhìn lại, rất có thể con đang mệt, buồn ngủ hoặc đang quá tập trung vào món đồ chơi yêu thích. Nếu bé đang ngậm ti, đang bú hoặc bị phân tâm bởi âm thanh xung quanh, phản xạ quay đầu cũng có thể bị “bỏ qua”.
Âm lượng khi gọi cũng ảnh hưởng nhiều. Gọi quá nhỏ, hoặc từ hướng không thuận tai, khiến bé không xác định được vị trí. Môi trường quá ồn ào cũng làm trẻ phân tán sự chú ý.
Đôi khi, bé phản ứng tốt ở thời điểm khác trong ngày. Vì vậy, chỉ một vài lần không phản hồi chưa đủ để kết luận. Điều quan trọng là theo dõi trong nhiều tình huống và thời điểm khác nhau.
Dấu hiệu nào cho thấy cần theo dõi thêm?
Nếu bé không chỉ không phản ứng khi gọi tên mà còn thiếu các biểu hiện giao tiếp cơ bản, cha mẹ nên lưu ý theo dõi kỹ trong vài tuần tiếp theo.
Một số dấu hiệu cần cảnh báo bao gồm: bé không nhìn vào mắt người gọi, không cười xã giao, không phát ra âm thanh (vocalize) hay không giật mình trước tiếng động mạnh. Đây là những phản xạ giao tiếp và cảm giác nền tảng ở giai đoạn 5 tháng.
Nếu tình trạng này kéo dài đến sau 6 tháng tuổi, bé có thể đang gặp nguy cơ chậm phát triển hoặc rối loạn phổ tự kỷ. Lúc này, việc đánh giá bởi chuyên gia là cần thiết.
Việc nhận biết sớm các dấu hiệu này sẽ giúp tăng cơ hội can thiệp hiệu quả và hỗ trợ trẻ kịp thời trong giai đoạn vàng.
Hướng dẫn cách kiểm tra phản xạ giao tiếp tại nhà
Cha mẹ có thể tự kiểm tra phản xạ nghe – nhìn – gọi tên của bé tại nhà bằng những cách đơn giản, khoa học và hoàn toàn an toàn dưới đây.
Gọi tên từ nhiều góc độ khác nhau
Đứng cách bé khoảng 1 mét, lần lượt gọi tên con từ bên trái, bên phải, phía sau. Thực hiện khi bé tỉnh táo, không đang bú hay chơi quá say mê. Quan sát xem bé có quay đầu theo hướng âm thanh, có nhìn vào mặt người gọi hay phát ra âm thanh phản hồi không.
Tạo tiếng động nhẹ để kiểm tra phản xạ nghe
Dùng tiếng vỗ tay, lắc lục lạc hoặc chuông nhỏ phía sau bé khi bé không nhìn thấy bạn. Trẻ bình thường sẽ có phản xạ như giật mình nhẹ, dừng hoạt động, xoay đầu về hướng tiếng động hoặc chuyển ánh mắt sang tìm kiếm.
Ghi lại phản ứng mỗi ngày trong 5–7 ngày
Lập bảng theo dõi phản ứng của bé: ngày, thời điểm, loại âm thanh, hướng gọi và mức độ phản hồi (quay đầu – vocalize – không phản ứng). Việc theo dõi liên tục giúp cha mẹ có cơ sở rõ ràng để đánh giá thay vì cảm tính từng thời điểm.
Lưu ý quan trọng khi kiểm tra tại nhà
- Luôn kiểm tra khi bé đang tỉnh, không bị mệt hay buồn ngủ
- Tránh kiểm tra khi bé đang khóc, đói hoặc ở môi trường quá ồn
- Không lặp lại liên tục trong thời gian ngắn để tránh bé bị phân tán hoặc quá tải
Khi nào cần đưa bé đi khám và hành động phù hợp theo từng trường hợp
Không phải lúc nào bé không phản ứng cũng cần đi khám ngay. Hãy dựa vào mức độ phản ứng để quyết định hành động phù hợp.
Trường hợp 1: Trẻ vẫn phản ứng nhưng thỉnh thoảng mới quay đầu hoặc nhìn
Tiếp tục tăng cường giao tiếp hàng ngày. Nên chơi mặt đối mặt, kết hợp gọi tên kèm ánh mắt, cử chỉ, nét mặt để bé học cách phản hồi.
Trường hợp 2: Trẻ phản ứng không ổn định, lúc có lúc không
Áp dụng checklist theo dõi 5–7 ngày. Ghi lại thời điểm và phản ứng để đánh giá khách quan hơn. Không nên so sánh với trẻ khác vì tốc độ phát triển mỗi bé khác nhau.
Trường hợp 3: Trẻ không phản ứng, kèm thêm dấu hiệu bất thường
Nếu bé không vocalize, không giao tiếp ánh mắt và không quay đầu sau 1–2 tuần theo dõi, cha mẹ nên đưa đi khám càng sớm càng tốt để tránh bỏ lỡ giai đoạn can thiệp vàng.
Gợi ý chuyên khoa phù hợp để khám: Khoa Nhi phát triển hoặc Tâm lý – Phục hồi chức năng, chuyên khoa Tai mũi họng để kiểm tra thính lực, bác sĩ tâm lý trẻ em nếu nghi ngờ rối loạn phát triển hoặc tự kỷ
Vai trò của cha mẹ trong việc kích thích phản xạ giao tiếp ở trẻ
Phản ứng khi gọi tên không chỉ là khả năng tự nhiên mà còn chịu ảnh hưởng trực tiếp từ sự tương tác hằng ngày giữa cha mẹ và con.
Vì sao tương tác của cha mẹ quan trọng?
Từ 4–6 tháng tuổi, trẻ bắt đầu hình thành kỹ năng nhận diện âm thanh quen thuộc. Khi được gọi tên thường xuyên kèm theo ánh mắt, nét mặt và cử chỉ, trẻ sẽ học cách liên kết âm thanh đó với chính mình.
Việc lặp lại đều đặn giúp não bộ bé ghi nhớ và phản hồi nhanh hơn, từ đó tăng dần khả năng giao tiếp và chú ý xã hội.
Hoạt động đơn giản cha mẹ có thể áp dụng mỗi ngày
- Gọi tên khi thay tã, cho bú, chơi hoặc ôm ấp
Gọi nhẹ nhàng, chậm rãi, kết hợp ánh mắt và nụ cười để tạo kết nối cảm xúc. - Chơi ú òa hoặc bắt chước âm thanh của bé
Khi bé vocalize, hãy phản hồi bằng cách lặp lại hoặc mở rộng âm thanh của bé. Điều này khuyến khích bé “nói chuyện” lại với bạn. - Hát tên bé bằng giai điệu vui nhộn
Việc lặp đi lặp lại tên bé trong các bài hát tự sáng tạo giúp bé dần nhận diện âm thanh quen thuộc theo cách thú vị và tự nhiên. - Giữ môi trường yên tĩnh khi chơi mặt đối mặt
Tắt TV, tránh tiếng ồn nền để bé dễ tập trung vào người gọi, từ đó tăng khả năng phản ứng với tên gọi.
Lưu ý: Đừng tạo áp lực hay mong bé phản hồi ngay. Kiên nhẫn và lặp lại mỗi ngày là chìa khóa giúp phản xạ giao tiếp hình thành tự nhiên và bền vững.
FAQs – Những câu hỏi thường gặp về việc gọi tên ở trẻ 5 tháng tuổi?
Nhiều phụ huynh bối rối khi bé không phản ứng như mong đợi. Dưới đây là phần giải đáp nhanh những thắc mắc thường gặp.
Bé 5 tháng chưa quay đầu theo tiếng gọi có bình thường không?
Có thể bình thường. Một số bé phát triển chậm hơn vài tuần, miễn là bé vẫn nhìn mắt và vocalize thì không đáng lo.
Trẻ không phản ứng khi gọi tên có phải dấu hiệu tự kỷ?
Không thể kết luận ngay. Cần theo dõi thêm các biểu hiện khác như ánh mắt, cười xã giao, vocalize và tương tác.
Có nên kiểm tra thính lực cho bé?
Nên. Đôi khi bé không phản ứng do nghe kém nhẹ hoặc có vấn đề về ống tai. Kiểm tra giúp loại trừ nguyên nhân sinh lý.
Có nên lo nếu bé nhà khác phản ứng tốt hơn con mình?
Không nên so sánh giữa các bé. Mỗi trẻ có tốc độ phát triển riêng. Quan trọng là sự theo dõi nhất quán theo mốc tuổi.
Có cần tập cho bé phản ứng với tên gọi không?
Có. Gọi tên thường xuyên kết hợp chơi mặt đối mặt là cách giúp bé phát triển giao tiếp sớm và gắn kết với cha mẹ hơn.
Kết luận, việc bé 5 tháng chưa quay lại khi được gọi tên là điều hoàn toàn bình thường và không đáng lo ngại. Ở độ tuổi này, bé mới bắt đầu nhận biết các âm thanh quen thuộc, nhưng khả năng liên kết một chuỗi âm thanh cụ thể (tên của mình) với bản thân và quay lại một cách chủ động là một kỹ năng phức tạp hơn, thường chỉ phát triển rõ rệt từ 6 đến 9 tháng. Vì vậy, thay vì lo lắng, cha mẹ hãy xem đây là một giai đoạn phát triển tất yếu.
- Giáo viên Montessori Quốc tế được chứng nhận bởi Hiệp hội Phát triển Montessori Quốc tế (IAPM).
- Tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội
- 13 năm kinh nghiệm làm việc với trẻ nhỏ
Vừa tốt nghiệp đại học, cô Lã Thị Phương Thảo đã bén duyên với Sakura Montessori và gắn bó đến nay đã được 13 năm. Trong một thập kỷ làm việc với các bạn nhỏ tại Sakura Montessori, cô Phương Thảo luôn theo đuổi phương châm giáo dục cá nhân hóa dựa vào thiên hướng phát triển, cá tính riêng của mỗi cá nhân trẻ cũng như phù hợp với từng giai đoạn phát triển của trẻ để đạt được hiệu quả cao nhất.
